اذن تکوینی یا تشریعی؟

در آیات (بقره، 97)، (بقره، 102)، (بقره، 251)، (آل عمران، 49) و (آل عمران، 145) اذن خداوند تکوینی است یا تشریعی؟
در ابتدا بهتر است حوزه تکوین و تشریع را بیان کنیم تا تفکیک بین موارد راحتتر باشد. در بیانی کلی، می توان گفت: تشریع، مربوط به حوزه شریعت و تکلیف و احکام است تکوین، مربوط به عالم هستی و نظام آفرینش و خلقت است اکنون به محضر آیات می رویم: «قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْريلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‏ قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ»(1) طبق آن بیان اولیه در باره تشریع و تکوین، باید گفت در این جا، اذن تکوینی مراد است زیرا برای ملائکه، تشریع و تکلیف دینی وضع نشده است. ولی اگر تشریع را به معنای امر الهی بدانیم، می توان گفت که اینجا مراد اذن تشریعی است (امر الهی است)، البته تشریع، خاص ملائکه یعنی باید توجه داشت که این تشریع از باب شریعت و تکلیف دینی نیست. «وَ ما هُمْ بِضارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ»(2) در این آیه شریفه، اذن، اذن تکوینی است زیرا مراد آیه این است که ساحر نمی تواند با سحر، بر خلاف اراده الهی، در عالم آفرینش و خلقت، دخالت کند. «فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوت‏»(3) این آیه شریفه نیز ناظر به عالم تکوین است زیرا با توجه به آیات سابق، حکم تشریعی جهاد و مبارزه با دشمن، قبلا صادر شده است، و این آیه شریفه به اراده و خواست الهی ـ بر پیروزی آنها و شکست دشمن ـ اشاره دارد، یعنی خدا خواست که آنها پیروز شوند. «فَأَنْفُخُ فيهِ فَيَكُونُ طَيْراً بِإِذْنِ اللَّهِ»(4) در این آیه شریفه روشن است که اذن، اذن تکوینی و ناظر به عالم خلقت و آفرینش است. «وَ ما كانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ كِتاباً مُؤَجَّلا»(5) این آیه نیز ناظر به اذن تکوینی است، زیرا راجع به مرگ و مربوط به عالم خلقت و آفرینش است، نه تشریع و تکلیف.

________

(1) بقره/ 97.

(2) بقره/ 102.

(3) بقره/ 251.

(4) آل عمران/ 49.

(5) آل عمران/ 145.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید