آیه 30 سوره یوسف

چرا خداوند تعالی در آیه 30 سوره یوسف فرموده "وقال نسوة" و نگفته "و قالت نسوة"؟ همچنین چرا در آیه "او من ینشؤا فی الحلیه و هو فی الخصام غیر مبین" ضمیر مذکر (هو) آورده است؟
"وَ قالَ نِسْوَةٌ فِي الْمَدِينَةِ": تعبير به نسوه فرمود و نفرمود نساء المدينة، براى اين كه جميع زنهاى مدينه نگفته بودند، بلكه اطلاعى نداشتند. زنهاى اعيان كشورى و لشگرى كه با زليخا رفت و آمد داشتند و معاشرت مي كردند و آشنا بودند خبر پيدا كردند. و تعبير به قال و نفرمود قالت، براى اين ست كه فاعلش ظاهر است نه مضمر، مثل قوله تعالى "يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا جاءَكُمُ الْمُؤْمِناتُ مُهاجِراتٍ "،(1) و گفتند جائز الوجهين است، مثل قوله تعالى "وَ قالَتِ امْرَأَتُ فِرْعَوْنَ "(2).(3) «نسوة» مفرد، اسم جمع و به معناى گروه زنان است. و تأنيث آن همانند تأنيث لمّه (به معناى همراه يا همراهان در مسافرت، براى مفرد و جمع)، غير حقيقى است. به همين دليل در آيه: قالَ نِسْوَةٌ گفته شده، و دليل اين كه غير حقيقى است آن است كه مراد از اين تأنيث جمع بودن است: «كل جمع مؤنّث» و تأنيث جمع، امرى لفظى است، و چون در يك اسم، دو تأنيث جمع نمى‏شود، اينجا تأنيث لفظ، تأنيث معنوى (حقيقى) را باطل كرده، چنان كه گاهى در جمع هاى مذكر از قبيل «رجال» يا «اعراب» و غيره تأنيث لفظى مذكّر بودن معنوى را باطل مى‏كند، و حمل مى‏شود بر لفظ يا بر معنا، گاهى مذكّر و گاهى مؤنث آورده مى‏شود. (4) "وَ قالَ نِسْوَةٌ":چون «نسوة» اسم جمع است نه جمع، و تأنيث او غير حقيقى است؛ لهذا در فعل او تأنيث لاحق نشده. واحدى گفته كه: تقديم فعل باعث اسقاط علامت تأنيث شده، مانند اسقاط علامت تثنيه و جمع.(5) "أَ وَ مَنْ يُنَشَّؤُا فِي الْحِلْيَةِ وَ هُوَ فِي الْخِصامِ غَيْرُ مُبينٍ "(6) و اين كه گفته است «هُوَ فِي الْخِصامِ» با اين كه ضمير به دختر بر مي گردد و نفرموده است: «هى فى الخصام»، براى اين كه ضمير هو را بلفظ من برگردانده است. (7)

_______________

(1) ممتحنة،10.

(2) قصص آيه 8.

(3) أطيب البيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص 183.

(4) ترجمه جوامع الجامع، ج‏3، ص 203.

(5) تفسير شريف لاهيجي، ج‏2، ص 512.

(6) زخرف، 18.

(7) مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏9، ص 66.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید