آشنایی با نغمه های قرآنی

به صدای قاری، صوت می گویند اما به آهنگ صدای او، نوا یا نغمه یا مقام یا دستگاه یا لحن اطلاق می شود. نغمه های اصلی رایج در عرب، هفت نغمه است: 1-صبا 2-نهاوند(نهوند) 3-عجم 4-بیات 5-سه گاه(سیکاه) 6-حجاز 7-رست 1-صبا 2-نهاوند(نهوند) 3-عجم 4-بیات 5-سه گاه(سیکاه) 6-حجاز 7-رست بیشتر این مقامها، ایرانی الاصل است و طی قرون مختلف در بین اعراب رایج شده و به عنوان الحان عربی، شناخته شده است. هر یک از این نغمات، گوشه ها (تعبیر فارسی) و فروعات (تعبیر عربی) بسیار دارد. تعداد نغمات اصلی و فرعی به بیش از 300 نغمه می رسد که تنها بخشی از این نغمات فرعی، در قرائت قرآن کریم کاربرد دارد. -هر نغمه و دستگاه سه بخش دارد: 1- قرار(مقدمه) (شروع مقام) 2- جواب (که معمولا ارتفاع صوتی بالاتری از قرار دارد) 3- جواب جواب(معمولا ارتفاع صوتی بالاتری از قرار و جواب دارد. این بخش را در برخی نغمه ها، به دلیل ارتفاع صوتی بالایی که دارد، اجرا نمی کنند.) تفاوت این سه بخش ، هم در لحن است و هم در طبقه و ارتفاع صوتی. در ادامه مطالب، درباره هر یک از نغمات اصلی توضیحاتی ارائه شد و به ترتیب اجرای نغمات در قرائت های برخی اساتید بزرگ قرائت نیز اشاره شد. در ادامه مباحث انواع قرائت (براساس چگونگی استفاده از نغمات) ذکر گردید که چهار دسته بود: 1- قرائت مبسوط خوانی: همه قرائت در یک دستگاه اجرا می شود. خیلی از ترتیل ها، مبسوط خوانی محسوب می شوند. 2- قرائت ترکیضی : محور تلاوت، یک نغمه است و سایر نغمات به صورت جزئی و حاشیه ای، در محور این نغمه اجرا می شود. 3- قرائت متنوع: از دستگاههای مختلف، بدون ترکیب ولی با ترتیب استفاده می شود، مثلا اول بیات و بعد رست و بعد حجاز و... . 4- قرائت ترکیبی: قرائت ترکیبی ، گسترده ترین نوع قرائت است و از نغمات مختلف استفاده می شود اما به صورت ترکیبی که چند فرض دارد: الف)متجانس (نغمات متجانس) ب)متقارب (نغمات متقارب) ج) متباعد(نغمات متباعد)