فلسفه عید فطر

پرسش:

فلسفه عید گرفتن پایان ماه مبارك رمضان چیست؟ و عید فطر به چه معناست؟

پاسخ:

واژه «عید» از ریشه عود گرفته شده و به معنای بازگشت است(۱)، و واژه «فطر» از فطرت گرفته شده و به معنای سرشت است. بنابراین عید فطر؛ یعنی بازگشت به فطرت و سرشت. 

بازگشت از این نظر كه آیا رابطه ما با فطرت پاك انسانی به طورصحیح برقراراست یا نه؟ آیا آن اعماق روح و فطرت پاكی كه خداوند به ما داده و بر اثرحجاب‌های جهل، انحراف و گناه، زنگار بر رویش نشسته، در كلاس ماه رمضان زنگارها زدوده شده‌اند یا نه؟ كه اگر چنین است باید ابتدای نجات وآغاز پیروزی بر طاغوت نفس را در نماز عید فطراعلام بدارند و جشن بگیرند. به عنوان این كه: آن چه را در ماه رمضان آموخته‌اند و در راه خودسازی و بهسازی به كار برده‌اند ابراز بدارند، با كلمات و حركات، بلكه در قلب و درون، با تمام وجود و احساس، و با شعارآمیخته با شعور و فریاد برون و درون كه: «الله اكبر، الله اكبر، لا اله الا الله و الله اكبر ولله الحمد والحمدلله علی ما هدانا وله الشكرعلی ما اولانا؛ خدا بزرگتر از آن است كه توصیف گردد. آری چنین است، معبودی جز خدای یكتا و بی‌همتا نیست، و خدا بزرگتر از آن است كه وصف شود، حمد و سپاس اختصاص به ذات پاك خدا دارد به خاطر آن كه ما را در راستای پاكسازی و بهسازی هدایت كرده، و شكر او را كه جمعیت ما و امت ما را برترین جمعیت و امت قرار داده است.» رمضان اندك اندك پایان می‌پذیرد، و به انتهای خود می‌رسد، مسلمانان درمكتب رمضان و روزه، در پرتو آیات قرآن و نیایش‌ها وتقویت صبرواراده، پس از فراگیری و آموزش به خودسازی پرداخته‌اند؛ اینك جشن می‌گیرند كه در راه پر دست‌انداز جهاد اكبر، با گام‌های استوارعبوركرده‌اند و به مقصود رسیده‌اند. چرا كه برای انسان بازگشت به خویشتن، فرا رسیدن بهارمعنویت است؛ مانند درختانی كه پس ازگذران زمستان سرد، به بهار رسیده‌اند و در مسیرحركت قرار گرفته‌اند، به راستی چه عیدی شیرین‌تر و چه پیروزی‌ای شكوهمندتر از بازگشت به خویشتن، و پیروزی برطاغوت نفس اماره؟ كه فطرت را زیر پای سهمگین خود منكوب كرده است.
چنان كه امیرمؤمنان علی(علیه السلام) فرمود: «انما هو عید لمن قبل الله صیامه و شكر قیامه، و كل یوم لا یعصی الله فیه فهو عید؛(۲) امروز تنها عید كسانی است كه روزه آنها در پیشگاه خدا پذیرفته شود، و عبادت‌های شبانه آنها مورد پذیرش خداوند شده باشد، و هر روزی كه گناه نكنی روزعید تو است.» حضرت علی(علیه السلام) این سخن را از سرچشمه وحی گرفته بود، چرا كه وقتی خطبه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را درمسجد پیرامون فضایل ماه رمضان شنید، از آن حضرت پرسید: «بهترین كار در ماه رمضان چیست؟» پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پاسخ داد: «الورع عن محارم الله عزوجل؛(۳) ورع و پرهیزكاری ازآن چه خداوند حرام نموده است می‌باشد؛ یعنی همان خودسازی و بازگشت به فطرت پاك توحیدی‌.»

پی نوشت‌ها:
۱. مكارم شیرازی ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه،۱۳۷۴ ه‍.ش، ج۵، ص۱۳۱.
۲. سید رضی، نهج البلاغه، حكمت ۴۲۸. 
۳. شیخ صدوق، عیون اخبارالرضا، بیروت مؤسسه الاعلمی للمطبوعات،۱۴۰۴ه‍.ق، ج‌۱، ص۲۹۵.