ایام فاطمیه چند روز است ؟

پرسش:

ایام فاطمیه چند روز است؟

پاسخ:

تاریخ دقیق شهادت حضرت زهرا(س) مشخص نیست. کم‌ترین مدّت زندگی حضرت زهرا پس از رحلت رسول خدا(ص) را چهل روز(۱) و بیش‌ترین مدّت را هشت ماه ثبت کرده‌اند.(۲)در این میان روایات دیگری همانند دو ماه(۳)، هفتاد و پنج روز(۴)، سه ماه، یکصد روز(۵) و شش ماه نیز نقل شده است.(۶)
قول مشهور بین شیعیان، روایاتی است که تاریخ شهادت حضرت زهرا(س) را سوم جمادی الثانی یعنی نود و پنج روز پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) می‌داند؛ از جمله در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است: «شهادت حضرت فاطمه(ع) در روز سه شنبه سوم جمادی الاخر سال یازدهم هجرت واقع شد.»(۷)
عواملی که ممکن است منشأ اختلافات بوده تا بطور دقیق سالروز شهادت ایشان مشخص نباشد، از جمله:
۱ نقل حوادث تاریخی در آن دوران همانند امروز نبود که به صورت نوشته و کتاب در آید و به نسل‌های بعدی منتقل شود، بلکه انتقال رویدادهای تاریخی به طور عمده شفاهی بود. از خاطر و ذهن افرادی چند به اذهان دیگران منتقل می‌شد. کسی نمی‌تواند ادّعا کند که همة این ناقلان از اشتباه مصون بودند.
۲ از سوی دیگر در آن روزها مسلمانان سرگرم جنگ بودند.در چنین شرایطی کم‌تر دغدغه داشتند که حوادث تاریخی را به طور دقیق ثبت نمایند.
۳ اختلاف و دسته بندی‌های سیاسی که پس از رحلت رسول خدا(ص) پدید آمد و کسانی که روی کار آمدند و قدرت را در دست گرفتند، تا آن جا که توان داشته‌اند، تاریخ حادثه‌ها را دستکاری کرده‌اند.(۸)

از نظر شیعه باید به روایات نود و پنج روز (سوم جمادی الثانی) و تاریخ هفتاد و پنج روز (سیزدهم جمادی الاولی) توجه کرد. تاریخ هفتاد و پنج روز به دو طریق (ابوعبیدة حذّا(۹) و هشام بن سالم(۱۰</ref> از امام صادق(ع) نقل شده است.
تاریخ نود و پنج روز(سوم جمادی الثانیه) در روایت ابوبصیر، نیز از امام صادق(ع) تصریح شده است.(۱۱)

با توجه به مظلومیت حضرت زهرا و این که هیچ یک از این دو نقل به طور حتمی و دقیق نیست، برای پاسداشت آن بانو در هر سال چند روز قبل و چند روز بعد از سیزدهم جمادی الاولی به عنوان ایام فاطمیۀ اوّل و چند روز قبل و بعد از روز سوم جمادی الثانی به عنوان ایام فاطمیه دوم عزاداری می‌کنند. البته مقدار عزاداری در شهرهای مختلف متفاوت است، به صورتی که در بعضی جاها ایام فاطمیه از بیست روز هم بیش‌تر می‌شود و در بعضی جاها سه روز برای ایام فاطمیه اول و سه روز برای ایام فاطمیه دوم عزاداری می‌کنند. 

پی نوشت:
۱. علامة المجلسی،بحار الأنوار، ج۴۳، ص۲۱۲،‌ح ۴۱، به نقل از عیون المعجزات، ۱۴۰۳ - ۱۹۸۳ م،‌دار إحیاء التراث العربی - بیروت.
۲. همان، ص۲۱۳، ح ۴۴.
۳. همان.
۴.شیخ الكلینی،الكافی،تحقیق علی أكبر غفاری،چاپ چهارم، ۱۳۶۵ش،دار الكتب الإسلامیة -تهران ج۱، ص۴۵۸، ح ۱ و ج۳، ص۲۲۸، ح ۳ و ج۴، ص۵۶۱، ح ۳،
۵. بحارالانوار،ج۴۳، ص۲۱۳، ح ۴۴.
۶. همان، ص۲۰۰،‌به نقل از مصباح الانوار، ص۲۱۴.
۷.محمد بن جریر الطبری،دلائل الامامة، تحقیق قسم الدراسات الإسلامیة -مؤسسة البعثة -قم،چاپ اول، ۱۴۱۳، مركز الطباعة و النشر فی مؤسسة البعثة، ص۱۳۴.
۸. شهیدی، زندگانی فاطمة زهرا(ع)، نشر فرهنگ،چاپ مکرر، ص۱۵۴ - ۱۵۵.
۹.،بحارالانوار، ج۴۲، ص۲۱۲، ح ۴۱.
۱۰.الفتال النیسابوری،روضة الواعظین،تحقیق تقدیم السید محمد مهدی السید حسن الخرسان، منشورات الشریف الرضی - قم، ص۱۱۵.
۱۱. بحارالانوار،ج۴۳