چرا حضرت فاطمه (سلام الله علیها ) شبانه دفن شدند ؟

پرسش:

چرا حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را شبانه دفن کردند؟

پاسخ:

با توجه به برخی روایاتی كه در این زمینه وجود دارد حضرت زهرا(سلام الله علیها) وصیت کرد که شبانه او را دفن کنند. آن حضرت می‌خواست با این وصیت نارضایتی و ناخشنودی خود از برخی مسلمانان (به ویژه خلیفه اول و دوم) را اعلام نماید، چنان كه حضرت در بستر بیماری از مسلمانان شكایت نموده و فرمود:
"به خدا دنیای شما را دوست نمی‌دارم و از مردان شما بیزارم! درون و بیرون شان را آزمودم و از آنچه كردند ناخشنودم!‌... نفرین بر این مكاران... وای بر آنان! چرا نگذاشتند حق (ولایت امام علی) در مركز خود قرار یابد و خلافت بر پایه‌های نبوت استوار ماند؟".(۱)
در برخی از روایات و متون تاریخی تصریح شده است كه حضرت زهرا(سلام الله علیها) وصیت نمود كه خلفه اول و دوم در تشییع جنازه او شركت نكنند.(۲)
از امام صادق(علیه السلام) سؤال شد كه چرا حضرت زهرا(سلام الله علیها) شبانه دفن شد؟ حضرت فرمود:
" لِأَنَّهَا أَوْصَتْ أَنْ لَا یصَلِّی عَلَیهَا الرَّجُلَانِ الْأَعْرَابِیانِ؛(۳)
تا آن دو مرد بر او نماز نخوانند".
امام علی(علیه السلام) نیز طبق وصیت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) عمل نمود و او را شب دفن نمود.(۴) در صحیح بخاری آمده است:
فَلَمّا تُوُفِّیتْ دَفَنَها زَوْجُها عَلِی لَیلاً وَ لَمْ یؤَذِّنْ بِها اَبابَکْرٍ؛ همسرش شبانه فاطمه را به خاك سپرد و رخصت نداد تا ابوبكر بر جنازه او حاضر شود".(۵)
ابن شهر آشوب نیز نوشته است خلیفه اول و دوم بر علی(علیه السلام) خرده گرفتند كه چرا آنان را رخصت نداد تا بر دختر پیغمبر نماز بخوانند. وی سوگند خورد كه فاطمه چنین وصیت كرده بود و آنان پذیرفتند.(۶)
بخاری نیز چنین بیان می‌كند
فَغَضِبَتْ فاطِمَةُ بِنْتُ رَسُولِ اللهِ، فَهَجَرَتْ اَبابَکْرٍ فَلَمْ تَزَلْ مُهاجِرَتُهُ حَتّی تُوُفِّیتْ؛ (۷)
فاطمه بر ابوبکر غضبناک شد و با او قطع رابطه کرد. قطع رابطه و قهر وی تا وفاتش ادامه یافت.
طبق نقل بخاری حضرت زهرا سلام الله علیها، در حالی دنیا را ترک کرد که شدیداً از دست خلیفه اول ناراضی و غضبناک بود و با او قطع رابطه کرد. این یعنی تا آخر عمر هرگز او را نبخشید.
با این وصیت، حضرت زهرا(سلام الله علیها) خواست نارضایتی خود را اعلام نموده و افكار عمومی در طول تاریخ را به این نكته جلب كند كه دختر پیامبر از برخی مسلمانان راضی نبوده و دستگاه حكومت نسبت به خاندان پیامبر(صلی الله علیه واله) ستم روا داشته است. هم چنین از این طریق، مظلومیت حضرت علی، غصب خلافت او و غصب فدك فهمیده شود.
اكنون بسیاری از اهل سنت معتقدند كه حضرت زهرا(سلام الله علیها) در نهایت از آن دو نفر راضی شده بود یا غصب خلافت و نارضاتی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) و حضرت علی(علیه السلام) را قبول ندارند.
مخفی نگه داشتن قبر حضرت این پرسش در اذهان عمومی به وجود می‌آورد كه چرا قبر دختر و تنها باقیمانده و یادگار پیامبر اسلام(صلی الله علیه و اله) با آن عظمت مخفی باشد؟ مگر چه ستمی بر او روا داشته شده است؟ دانشمند ارجمند جعفر شهیدی می‌نویسد: "... به هر حال پنهان داشتن قبر دختر پیغمبر ناخشنود بودن او را از كسانی چند نشان می‌دهد و پیداست كه او (فاطمه زهرا(سلام الله علیها) می‌خواسته است با این كار آن ناخشنودی را آشكار سازد".(۸)

پی نوشت‌ها:
۱. سید محسن امین، اعیان الشیعه،بیروت،‌دار التعارف للمطبوعات،۱۴۱۸ ه ق،چاپ پنجم، ج۲، ص۴۶۹؛
علامة المجلسی، بحار الأنوار، بیروت،‌دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ - ۱۹۸۳م ج۴۳، ص۲۰۶ - ۲۰۷؛
جعفر شهیدی، زندگانی حضرت فاطمه(سلام الله علیها)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص۱۵۰ - ۱۵۱.
۲. بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۰۶- ۲۰۷.
۳. همان؛ ابن شهر آشوب، مناقب، قم، مؤسسه انتشارات علامه، چاپ علمیه قم؛ ج۱، ص۵۰۴.
۴. محمد بن سعد، الطبقات الكبری،بیروت،‌دار صادر، ج۸، ص۱۸ - ۱۹.
۵. بخاری، صحیح،بیروت،‌دار الفكر للطباعة و النشر و التوزیع، ۱۴۰۱ - ۱۹۸۱ م، ج۵، ص۷۲.
۶. مناقب، همان.
۷. صحیح بخاری،ج۴، ص۱۴۲.
۸. جعفر شهیدی، زندگانی حضرت فاطمه، ص۱۶۵.