اختلاف پراکنی فرهنگی در اربعین
پرسش:
محتوا، خبر و یا فیلم و کلیپی در شبکه‌های اجتماعی درایام اربعین منتشر شد که در آن زائران ایرانی توسط شهروندان عراقی پست و خفیف شمرده شوند چه بایدکرد؟ مثلا در ورودی خانه یا حسینیه‌ای زده بودند که از پذیرفتن زائران ایرانی معذوریم یا در مغازه‌ای نوشته بودن از پذیرفتن پول ایرانی به دلیل بی‌ارزش بودن آن معذوریم. اینها درست هستند؟
پاسخ:
اول: یکی از مهمترین آفت‌های عرصه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، تقطیع و کلیپ سازی هدفمند است که باعث می‌شود مخاطبان قضاوت‌های منفی و بد بینانه انجام دهند، بسیار شاهد بوده‌ایم که سخنان شخصیتی را تقطیع می‌کنند و طوری آن را منعکس می‌کنند که برداشتی متفاوت از هدف گوینده ایجاد می‌شود و برخی بر اثر همین بخش از کلام، مرتکب قضاوت عجولانه و ناصحیح می‌شوند.
در بسیاری مواقع نیز این کلیپ‌ها ساختگی است و با هدف خاصی عده‌ای اجیر می‌شوند که رفتاری زشت برای تفرقه بین مسلمانان و شیعیان داشته باشند.
بنابراین بهتر است در درجه اول با مشورت با کارشناسان عرصه مجازی و سایبری و متخصصان عرصه هنر و تصویر، مشورت شود که آیا این کلیپ تقطیع شده است یا نه؟ آیا ساختگی است یا نه؟ آیا جهت فریب دادن و ایجاد تفرقه ساخته شده یا نه؟
اگر نتیجه مثبت بود، می‌توان با کار فرهنگی و تبلیغی و نشان دادن ساختگی بودن آن، نقشه دشمنان را خنثی کرد که این اتفاق نیز از سوی فعالان عصه هنر و تبلیغات برای جبهه انقلاب بسیار انجام شده و می‌شود.
دوم: آنچه اکثر مردم در سفر اربعین با چشم مشاهده می‌کنند، خدمتگذاری و تلاش مردم عراق برای زائران است که بدون تفاوت و فرق گذاشتن، این کار برای مردم، از هر نوع و قیبله و نژادی که باشند انجام می‌شود. این به صورت یک سنت و اعتقاد از سوی عراقیان درآمده، و حتی ایرانیان نیز موکب‌ها و توقفگاه‌های بسیار زیادی برای پذیرایی زده‌اند و در این خدمتگذاری با عراقیان همکاری می‌کنند.
بهترین کاری که می‌شود انجام داد نشان دادن این ارادت و محبت از سوی مردم عراق به زائران امام حسین علیه‌السلام مخصوصا ایرانی‌هاست که می‌توان در این عرصه با همکاری با سازمان صدا و سیما و استفاده از آرشیو آنها، این تفرقه افکنی را خنثی کرد.
سوم: البته در هر کشور و شهری ممکن است افرادی پیدا بشوند که بد اخلاق یا بی‌اخلاق باشند و خواسته یا ناخواسته در مسیر دشمنان اسلام قدم بردارند و سنگ تفرقه و جدایی و نژادپرستی بین مسلمانان سر بدهند، عجیب نیست که عده‌ای ندانسته و جاهلانه به دشمنی با ایران بپردازند و کارهایی که گفتید را انجام بدهند، ولی آنچه لازم است انجام دادن راهکارهایی است که می‌تواند موجب وحدت شود، چنان که قرآن‌کریم می‌فرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیکُمْ اِذْ کُنْتُمْ اَعْداءً فَاَلَّفَ بَینَ قُلُوبِکُمْ فَاصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ اِخْواناً؛(۱) و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام و هرگونه وسیله رحمت) چنگ زنید و پراکنده نشوید، و نعمت خدا را بر خود به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان شما الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او برادر شدید.»
برای ایجاد وحدت اسلامی راهکارهای متعددی وجود دارد که به بعضی اشاره می‌شود:
۱. گفتگو (دیالوگ)
اولین و مهمترین راهکار جهت همگرایی مسلمانان، گفتمان علمی است، بدین معنا که نظریه پردازان و عالمان دینی، فرقه‌های اسلامی در کنار هم قرار گرفته، گفتگوهای علمی انجام دهند. در این گفتگوها بر مسایل مشترک تأکید شده و عالمان اسلامی از مبانی یکدیگر آشنا شوند؛ زیرا خیلی از مسایل اختلافی بین مسلمانان ناشی از آن است که فرقه‌های اسلامی از بعضی اصول و مبانی یکدیگر آشنایی کامل ندارند. عدم آشنایی کامل آنها از اصول یکدیگر موجب شده که مسلمانان برداشت‌های نادرستی از هم داشته و نسبت به یکدیگر بدبین گردند، حتی حکم تکفیر یکدیگر را صادر نموده و زمینه‌های برخوردهای فیزیکی فراهم گردد. بیشتر تعصبات مذهبی و قومی نیز ریشه در عدم آگاهی از مبانی گروه‌های اسلامی دارد. علامه شرف الدین یکی از اندیشمندان شیعی است که به گفتمان علمی پرداخته و بین او و شیخ سلیم بشری (از علمای اهل سنت) سؤال و جواب‌هایی مطرح شده است که نتیجه آن کتاب "المراجعات" است که نقش بنیادی در زمینه و فرهنگ سازی برای وحدت اسلامی دارد.
۲. توجه به نقاط مشترک و دشمن مشترک:
یکی از عوامل مهمی که در جهان معاصر می‌تواند موجب وحدت بین دو گروه بزرگ اسلام شود، توجه به نقاط مشترک بین این دو مذهب است. مطمئناً مسائل مورد اتفاق میان این دو مذهب بسیار فراتر از موارد اختلاف می‌باشداما غالباً مسائل مورد اختلاف مورد توجه قرار گرفته و مسائل و اعتقادات مشترک نادیده نگاشته می‌شود، که یکی از عوامل ایجاد اختلاف و دوری هر چه بیشتر مسلمانان از نقاط مشترک مسلمانان است.
هم چنین توجه به دشمن مشترکی که اصل اسلام و کشورهای اسلامی و مردم جهان اسلام را نشانه رفته‌اند، یکی از عوامل مهم اتفاق نظر و وحدت میان کشورهای اسلامی می‌تواند می‌باشد. اگر به صدر اسلام نیز نگاه کنیم، علت اساسی سکوت امیرمؤمنان و ائمه معصومین(ع) و همراهی با مخالفان فکری و عقیدتی، توجه به دشمن مشترک و مورد تهدید قرار گرفتن مرزهای اسلامی به وسیله دشمنان اسلام بوده است.
۳. تدوین آثار وبرگذاری همایش‌های علمی
یکی از شیوه‌های کاربردی در ایجاد وحدت اسلامی، تدوین اثار علمی در قالب کتاب، مجله و روزنامه، نیز برگزاری نشست‌های علمی و تبادل افکار و نظریات است. در آثار علمی باید به عوامل وحدت و عوامل اختلاف پرداخته شده و مشکلات جهان اسلام بررسی گردد. تدوین فقه مقارن و عقاید تطبیقی و مقایسه‌ای نیز باید از محورهای مهم آثار علمی باشند. کتاب‌هایی مانند "الفصول المهمه" تألیف علامه شرف الدین و انتشار مجله‌ای مانند "رسالةالتقریب" نقش بنیادی در زمینه سازی وحدت اسلامی داشتند. از سوی دیگر با تدوین سریال‌ها و نمایش نامه‌ها نیز می‌توان جهت ایجاد وحدت اسلامی زمینه سازی نمود. بهتر است این دست از آثار به زبان‌های مختلف ترجمه شوند و در اختیار مسلمانان قرار گیرند.
۴. صدور فتواهای همگرایی
بی تردید صدور فتوای مجتهدان فرقه‌های اسلامی نقش بنیادی در وحدت اسلامی دارد، همان گونه که نقش اساسی در اختلافات مسلمانان دارد. اگر مجتهدان فتاوایی مانند جواز شرکت نمودن مسلمانان در مراسم عبادی همدیگر را صادر نمایند، زمینه‌های همسویی مسلمانان را فراهم می‌کند. بعضی از مجتهدان و عالمان اهل سنت و تشیع در این خصوص پیشگام بوده‌اند.
۵. آشنایی با معارف اسلامی
یکی از راهکارهای وحدت اسلامی، آشنایی مسلمانان با آموزه‌های دینی است. در آیات متعدد مسلمانان به همگرایی دعوت شده‌اند.(۲) در برخی از آیات همه مسلمانان برادران دینی خوانده شده و مرزهای جغرافیایی و ملی نادیده گرفته شده است:"انما المؤمنون اخوة..."(۳)
"واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لا تفرّقوا...".(۴) در روایات اسلامی نیز همه مسلمانان به همبستگی و اتحاد اسلامی سفارش شده است.(۵)
یکی از عوامل مهم اختلاف فاصله گیری از معارف و آموزه‌های دینی است. شخصیت‌هایی مانند امام راحل و علامه شرف الدین بر این باور بودند که جهت" ایجاد وحدت اسلامی" آشنایی کامل مسلمانان با معارف اسلامی لازم است.
۶. شناسایی عوامل اختلاف
برای ایجاد وحدت اسلامی، همان گونه که شناخت عوامل و زمینه‌های همگرایی ضرورت دارد، شناخت عوامل و زمینه‌های اختلاف نیز بایسته است. بر این اساس برای ایجاد وحدت اسلامی، باید عوامل اختلاف همانند تعصبات قومی، قدرت گرایی و پیروی از هواهای نفسانی، شناسایی و با آنها مبارزه گردد. دشمنان خارجی نیز نقش بنیادی در ایجاد اختلاف داشته و دارند.
استعمارگران با شعار "اختلاف بینداز و حکومت کن" بین مسلمانان اختلاف ایجاد کرده‌اند. داده‌های تاریخی نشان از آن دارد که استعمارگران در حوادث ناگواری که در جهان اسلام به وجود آمدند، نقش اساسی داشتند.
این راه کارها در میان مدت بسیار موثرو مفید است، در کنار آن پرداختن به خود مسأله اربعین و زیات امام حسین علیه‌السلام که در این سالها شوری را ایجاد کرده، یکی از کاربردی‌ترین راه‌ها مبارزه با این کلیپ‌ها و فیلم‌ها و تفرقه افکنی هاست، در برخی موکب‌ها و هیئات امروزه این شعار را برای زیارت اربعین می‌بینیم: «حب الحسین علیه‌السلام یجمعنا» یعنی محبت امام حسین علیه‌السلام ما را دور هم جمع می‌کند، هزینه و سرمایه گذاری و تلاش برای برگذاری هر چه باشکوه‌تر این حماسه مطمئنا این نقشه‌ها و این کلیپ‌ها را خود به خود خنثی خواهد کرد.
پی‌نوشت‌ها:
۱. سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.
۲. آیت الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، انتشارات امام علی بن ابی طالب، ج۳، ص۴۳.
۳. حجرات،(۴۹)، آیه ۱۰.
۴. آل عمران، آیه ۱۳.
۵. تفسیر نمونه، ج۳، ص۴۶.
