معنای عرفه ، عرفات ، مشعر و منا
پرسش:
عرفه ، عرفات ، مشعر ، و منا چه معنایی دارند؟
پاسخ:
عرفه:
این كلمه از ریشه « عَرَفَ» گرفته شده و چنان كه در كتاب «مفردات راغب» آمده این ریشه بیانگر شناخت اشیا همراه با تفكّر و تدبّر در آثار آن است (۱). كلمه عرفه در اصطلاح نام روز نهم ماه ذیحجه است كه در این روز حاجیان باید از ظهر تا مغرب در منطقه عرفات حضور داشته باشند.
عرفات:
این كلمه هم از ریشه « عَرَفَ» گرفته شده و چنان كه گذشت این ریشه بیانگر شناخت اشیا همراه با تفكّر و تدبّر در آثار آن است. كلمه عرفات در اصطلاح نام سرزمین مقدّسی در فاصله حدود ۲۱ كیلومتری شهر مكّه است كه حاجیان از ظهر روز عرفه تا غروب آفتاب، در این سرزمین وقوف می‌كنند و به دعا و نیایش می‌پردازند.
در باره اینكه چرا نام این منطقه را عرفات خوانده‌اند ، نظریات مختلفی ارائه شده كه برخی بیان می شود:
۱- آدم و حوا پس از رانده شدن از بهشت و فرود آمدن بر زمین، در این سرزمین یكدیگر را ملاقات نموده، همدیگر را شناختند؛ از این رو آن جا را عرفات نامیده‌اند.(۲)
۲- امام صادق (علیه السلام) در روایتی طولانی پس از بیان ماجرای فرود آمدن حضرت آدم در عرفات و همراهی نمودن جبرئیل با ایشان، فرمود:
«جبرئیل به آدم گفت: هنگامی كه خورشید غروب كرد، هفت مرتبه به گناه خود اعتراف كن. هفت مرتبه نیز توبه و طلب آمرزش نما. آدم چنین كرد، پس آن جا عرفات نامیده شد؛ زیرا آدم در آن، به گناه خود اعتراف نمود. برای فرزندان او نیز سنت شد كه [در این سرزمین] به گناهان خود اعتراف كرده، از خداوند آمرزش بخواهند، همان گونه كه آدم چنان كرد.(۳)
۳- از آن جهت كه حاجیان در این سرزمین با یكدیگر آشنا می‌شوند، این روز را روز «عرفه» و این سرزمین را «عرفات» نام نهاده‌اند.(۴)
۴- چون جبرئیل مناسك حج را به ابراهیم خلیل الرحمان آموخت و وی را نسبت به عرفه آگاه ساخت، آن گاه به او گفت: «أَعَرفت؛آیا شناختی؟» ابراهیم پاسخ داد: «آری» از این رو آن جا را عرفات نامیده‌اند.(۵)
مشعر:
این كلمه از حیث لغوی اسم مكان است. از ماده «شعور» یعنی «علم» یا ماده «شعار» یعنی «علامت» مشتق شده است.(۶)
اگر از شعار مشتق شده باشد، به معنای مكانی است كه دارای علامت است. اگر از شعور مشتق شده باشد ،به معنای محل شعور است. در اصطلاح این كلمه نام منطقه ای بین عرفات و منا است كه حاجیان باید شب دهم ماه ذیحجه در این منطقه حضور داشته باشند. پس از طلوع آفتاب برای انجام اعمال روز عید قربان روانه منطقه منا می‌شوند.
در تفسیر نمونه آمده كه گرچه در مورد نامگذاری مشعر الحرام به این نام گفته‌اند كه آن جا مركزی است برای «شعائر حج» و نشانه و علامتی از این مراسم عظیم و پرشكوه و آسمانی اما نباید فراموش كرد كه «مشعر» از ماده «شعور» است. در آن شب تاریخی و هیجان‌انگیز و در چنان محیط بی آرایش و با صفا و روی آن ماسه‌های نرم، انسان، جوشش چشمه‌های تازه‌ای از اندیشه و فكر و شعور را درون خود احساس می‌كند. صدای ریزش آن را در اعماق قلب خود به روشنی می‌شنود. از این رو آن جا را «مشعر» می‌نامند.(۷)
این منطقه دو نام دیگر به نام های «مُزْدَلفه» و «جمع» نیز دارد.
عرفات و مشعر در قرآن كریم در آیه ۱۹۸ سوره بقره وارد شده است.
منا:
مِنا در لغت به معنای آرزو، اشتیاق، اراده و امید است. در اصطلاح نام بیابان وسیعی است كه در درّه‌ای در یك فرسنگی جانب شرقی مكّه قدیم قرار گرفته. اكنون تقریباً به شهر «مكّه» وصل شده است. (۸)
در روز عید قربان در «منا» ، سه عمل: رمی جمره عقبه، قربانی و حَلق، انجام می‌شود. «بیتوته» نیز در این سرزمین مقدّس باید صورت گیرد.
در كتاب علل الشرایع نقل شده كه از امام رضا (علیه السلام) علت نامگذاری این سرزمین به «مِنا» سؤال شد، فرمود: جبرئیل در این منطقه به حضرت ابراهیم (علیه السلام) گفت: هر چه را می‌خواهی از درگاه پروردگار خویش درخواست و آرزو كن، حضرت ابراهیم از خدا درخواست نمود كه به جای قربانی فرزند خود اسماعیل، خداوند قوچی بفرستد تا آن را قربانی كند. خداوند هم این كار را انجام داد و ابراهیم در این منطقه به آرزوی خود رسید.(۹)
پی نوشت ها:
۱. مفردات ألفاظ القرآن، ص ۵۶۰.
۲. حج در اندیشه اسلامی، ص ۲۲۵.
۳. همان.
۴. همان، ص۲۲۶.
۵. همان.
۶. تفسیر التحریر و التنویر، ج۲، ص ۲۳۵.
۷. تفسیر نمونه، ج۲، ص۶۰.
۸. حج از میقات تا میعاد، ص ۱۹۷.
۹. علل‌الشرائع، ج ۲، ص ۴۳۵.
