ماجرای حَرّه

ماجرای حره چه بود؟

ماجرای حره یا قیام حره واقعه ای بود که یکسال پس شهادت امام حسین (علیه السلام) توسط یزید رقم خورد. پس از شهادت امام حسین(علیه السلام) مردم مدینه به رهبری «عبدالله بن حنظله» (غسیل الملائکه) قیام کرده و عمال یزید را از مدینه بیرون کردند. یزید سپاهی به سرکردگی مسلم بن عقبه به مدینه گسیل داشت که آنان پس در هم شکستن قیام مردم مدینه و کشتار وحشیانه عوامل قیام، شهر را تصرف کرده و مردم عادی را نیز به خاک وخون کشیدند و به عنوان بردگان یزید از مردم مدینه بیعت گرفتند. عبدالله پس از شهادت امام حسین (علیه السلام) سفری به شام داشت و از نزدیک با یزید ملاقات کرد. او یزید را شخصی پلید یافت که به هیچ وجه نباید بر مسند خلافت مسلمانان باشد لذا به مراجعت از شام مقدمات قیام را برنامه ریزی کرد و پس از قیام اختیار شهر مدینه را به دست گرفت و عمال حکومتی را از آنجا بیرون راند. همین امر باعث لشکر کشی یزید به مدینه شد. مسلم جنایاتی در شهر پیامبر (صلی الله علیه وآله) انجام داد که به مسرف بن عقبه مشهور شد.(1) این واقعه از آنجا که در سنگستانی در نزدیکی مدینه اتفاق افتاد به واقعه حره معروف شد(2) چون سنگستان در لغت عرب به معنای حره است.(3) درباره اسباب و علل واقعه حره، روایت‌های گوناگونی رسیده است. بنابر بسیاری از گزارش‌ها، منشأ اعتراض و قیام مردم مدینه فساد یزید بود. طبق این روایات، والی مدینه، هیئتی از بزرگان شهر از جمله عبدالله بن حنظله را برای ملاقات با یزید به شام فرستاد. هیئت مزبور به محض بازگشت از شام، در برابر مردم به فسق و فجور آشکار خلیفه گواهی دادند و مردم را به اقدام برای خلع یزید از خلافت دعوت کردند.(4) مردم مدینه بر علیه حکومت یزید شوریدند و آنان را، که حدود هزار نفر بودند و در منزل مروان بن حکم گرد آمده بودند، محاصره کردند.(5) یزید تصمیم گرفت برای سرکوب مردم مدینه لشکری تجهیز کند. بعد از امتناع عبیدالله بن زیاد از پذیرش فرماندهی لشکر، وی مسلم بن عقبه را مأمور این کار کرد(6) شمار لشکریان او را بین ۵۰۰۰ تا ۲۷۰۰۰ نفر نوشته‌ اند.(7) وقتی خبر حرکت سپاه یزید به مردم مدینه رسید، آنان گرداگرد مدینه خندق کندند و پناه گرفتند. مردم اجازه دادند که وابستگان به حکومت شام، از مدینه خارج شوند به شرط آنکه در مورد مدینه هیچ اطلاعاتی را به سپاه شام ندهند و در جنگ هم شرکت نکنند. اما بنی امیه به عهد خود وفادار نماندند و عبدالملک بن مروان به همکاری با مسلم بن عقبه پرداخت و نقشه حمله جنگ را طراحی کردند. مسلم با عبور از حرّه، در مشرق مدینه پیاده شد و به مردم مدینه سه روز مهلت داد.(8) آنگاه، پس از دور زدن خندق، از پشت سر و با کمک طایفه بنی حارثه، که با وعده‌ های مالی فریفته شدند، وارد شهر شد.(9) مسلم‌بن عقبه، به دستور یزید، سه روز جان و مال مردم را بر سپاهیانش حلال کرد. برخی غارت و جنایات سپاهیان او را مصیبتی سهمگین و وصف‌‌ناپذیر خوانده‌ اند و برخی آن را فجیع‌ ترین حادثه، پس از شهادت امام حسین علیه السلام، دانسته است.(10) سپاهیان مسلم‌ بن عقبه در آن سه روز، از ارتکاب هیچ عمل زشتی، همچون تجاوز به نوامیس، بیرون کشیدن جنین از شکم زنان و کشتن نوزادان(11) و توهین به صحابه بزرگ پیامبر(صلی الله علیه وآله) از جمله جابر بن عبدالله انصاری فرو گذار نکردند.(12)

پی نوشت ها:

1. بلاذری، انساب الاشراف، چاپ رکاز، ج5، ص339.

2. سهیلی،عبدالرحمان‌بن عبداللّه، الروض الانف فی شرح السیرة النبویة لابن‌هشام، چاپ عبدالرحمان وکیل، قاهره، ج 6، ص255.

3. خلیل‌بن احمد؛ کتاب‌العین، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم 1405، ذیل «حرّة».

4. طبرى،محمدبن جرير، تاريخ‌الطبرى: تاريخ‌الامم والملوک، چاپ محمد ابوالفضل ابراهيم، بيروت 1382ـ 1387، ج5، ص479-480.

5. طبری، همان،ج 5، ص482.

6. ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، بیروت،چاپ افست 1402، ج 4، ص111-112.

7. طبری، پیشین، ج 5، ص483.

8. طبری، ج 5، ص485-487.

9. ابن‌قتیبه، الامامة و السیاسة، المعروف بتاریخ‌الخلفاء، چاپ طه محمد زینی، [قاهره 1987]، چاپ افست بیروت،بی‌تا ج 1، ص179-181.

10. مسعودى،على‌بن حسين کتاب التنبيه والاشراف، چاپ دخويه، ليدن ۱۸۹۴، چاپ افست 1967، ص306.

11. ابن‌قتیبه، پیشین، ج 1، ص184.

12. سهیلی، پیشین، ج 6، ص253-254.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید