اهمیت اعلام ولایت در غدیر

چرا ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) در صحرای عرفات اعلام نشد؟

طرفداران مکتب خلفا همیشه برای خدشه کردن جریان متواتر غدیر، به این پرسش متمسک می شدند. بنابراین، این پرسش تازه ای نیست و از همان صدر اسلام مطرح بوده است لذا ابن عباس نیز بدان پاسخ داده است: وعن ابن عباس: لما أمر النبي (صلي اللّه عليه وآله) أن يقوم بعلي ابن أبي طالب المقام الذي قام به؛ فانطلق النبي (صلي اللّه عليه وآله) إلي مكّة، فقال: رأيت الناس حديثي عهد بكفر- بجاهلية - ومتي أفعل هذا به، يقولوا: صنع هذا بابن عمّه ثم مضي حتي قضي حجة الوداع(1) ابن عباس مي گويد: چون رسول الله(صلي اللّه عليه وآله) مامور شد كه علي (عليه السلام) را به جانشيني خود نصب كند به مكه رفت(ولي در آنجا اقدام به اين كار نكرد) و گفت مردم هنوز در آنها علايق كفر (و جاهليت) باقي است اگر اقدام به اين كار كنم مي گويند اين كار را بخاطر پسر عمو بودن انجام داده لذا از اين كار صرف نظر كرد تا در برگشت از حجه الوداع آن كار را انجام داد. دلیل یاد شده تنها دلیل نیست و می توان دلایل دیگری را نیز بدان افزود از جمله: یک: تذکر بیشتر متوجه مردم مدینه بود نه مردم دیگر نقاط مشكلي كه خلافت و امامت امير المؤمنين (عليه السّلام) می کرد، بيشتر از ناحيه مسلمان قريش و ساكنان مدينه بود. (همان گونه كه بعد از وفات پيامبر تجربه شد) و نه از ناحيه مسلمانان دور دست، هم چون يمن و طائف و يا ساير ديار، از اين رو خداوند پيامبر خويش را مأمور مي سازد تا بيشترين تأكيد و توجه مردم را در منطقه اي كه تجمع مردم بيشتر به آنها معطوف است عملي سازد. بخاري در باره پيش بيني رسول خدا(صلي اللّه عليه وآله) از وقوع فتنه ها بعد از خود در مدينه مي گويد: حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْم، حَدَّثَنَا ابْنُ عُيَيْنَةَ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، عَنْ عُرْوَةَ، عَنْ أُسَامَةَ رضي الله عنه قَالَ أَشْرَفَ النَّبِيُّ (صلي الله عليه وآله) عَلَي أُطُم مِنَ الآطَامِ، فَقَالَ هَلْ تَرَوْنَ مَا أَرَي إِنِّي أَرَي الْفِتَنَ تَقَعُ خِلاَلَ بُيُوتِكُمْ مَوَاقِعَ الْقَطْرِ(2) رسول خدا (صلي اللّه عليه وآله) به روي تلّي از بلند ي هاي اطراف مدينه رفت و فرمود: آيا شما هم آن چه من مي بينم مي بينيد؟ من مي بينم كه فتنه ها از لابلاي خانه هاي شما [اهل مدينه] هم چون باران باريدن نمايد. دو: اعلام عمومي در مدينه بر آموزشي بودن حجه الوداع از ابتداي امر و قبل از حركت كاروان حجه الوداع در مدينه ندا داده شده بود كه رسول خدا براي آموزش احكام و مناسك حج عازم مراسم حج هستند. عن حذيفة: أمر رسول الله (صلي اللّه عليه وآله) المؤذنين، فأذنوا في أهل السافلة والعالية: ألا إن رسول الله (صلي اللّه عليه وآله) قد عزم علي الحج في عامه هذا ليفهم الناس حجهم ويعلمهم مناسكهم، فيكون سنة لهم إلي آخر الدهر...(3) رسول خدا (صلي اللّه عليه وآله) به مؤذنان امر فرمود تا در تمامي شهرها و ديارها اعلام كنند كه رسول خدا (صلي اللّه عليه وآله) در اين سال (سال آخر عمر پيامبرـ صلي اللّه عليه وآله) قصد حج دارند و منظور و غرض از اين حج آموزش و تعليم مناسك و اعمال حج است تا اين مناسك براي هميشه بين مردم بماند... از اين رو شايد بتوان اين گونه گفت: كه خدا و رسول او نخواسته اند این دو امر مهم با هم مخلوط شوند به طوری که یکی دیگری را تحت الشعاع قرار دهد. سه: امکان مصادره به مطلوب در مورد جمعیت پیامبر (صلی الله علیه وآله) این اعلام را در صحرای عرفات بیان نکرد شاید که احتمال تحریف و شبهه در آن بسیار بالا بود؛ به این معنا که تحریف کنندگان بعدها می توانستند ادعا کنند این تجمعی که در عرفات صورت گرفته بود، تجمعی طبیعی و برای مناسک حج بود نه برای اعلام ولایت حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) و این مساله ربطی به ایشان ندارد. وی تاکید کرد: بنابراین به دستور خدا این حرکت در غدیر خم اتفاق افتاد تا حادثه غدیر بدون تحریف بماند و کسی نتواند آن را زیر سوال ببرد، همان طور که اهل سنت خبر غدیر خم را در کتب متقن خود روایت کرده اند. نزول آیه ابلاغ پس از مراسم حج بود خداوند آیه تبلیغ را در روز هجدهم ذی الحجه سال حجةالوداع (دهم هجری) زمانی که پیامبر اعظم (صلي اللّه عليه وآله) به مکان غدیر خم رسیده بودند و حدود پنج ساعت از روز گذشته بود، بر قلب مصفای آن حضرت نازل کردند. طبری (متوفی 310 هجری) در کتاب «الولایة» که آن را پیرامون طرق حدیث غدیر نگاشته، با سند خود از زیدبن ارقم روایت کرده: که در بازگشت از حجةالوداع در محل غدیر خم بودیم، پس از اقامه نماز جماعت پیامبر رضی الله عنه در ضمن خطبه ای طولانی فرمودند: «خداوند تبارک و تعالی آیه: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاس‏» را نازل کرده است و جبرئیل از جانب پروردگار به من فرمان داد تا در این مکان ایستاده و به هر سیاه و سفیدی و جن و انسی اعلام کنم که: «إن علی بن ابی طالب أخی و وصی و خلیفتی و امام بعدی».(4) بنابراین خداوند آیه تبلیغ را در همان مکان و همان زمان بر پیامبر نازل می کند و لذا پیامبر دستور می دهد آنان که رفته اند بازگردند و منتظر آنان که نیامده اند باشیم و این خود به اهمیت فوق العاده موضوع اضافه می کند که این چه امری است که مردم باید برای شنیدن آن زیر گرمای آفتاب داغ و سوزان و با آن خستگی مفرط بعد از اعمال حج، پیام خدا را از دهان مبارک پیامبر بشنوند؟ با دانستن شأن نزول آیه متوجه می شویم که پیامبر (صلی الله علیه وآله) باید این مسئله را هر جایی که خدا صلاح بداند بیان کند و در واقع اگر تعیین خلیفه و امام از جانب خود پیامبر باشد می توان این مسئله را مطرح کرد، اما می بینیم که خواست خداوند این است و باید این بشود و همین موضوع، امامت منصوص من الله را تقویت می کند؛ چرا که حتی تعیین محل ابلاغ رسمی آن را هم خداوند تعیین می کند. بسیاری از کتب معروف و بزرگ تفسیری اهل سنت شأن نزول آیه را مکان و زمان غدیر بیان کرده اند(5)

پی نوشت ها:

1. امینی، الغدیر، مرکز الغدیر الدراسات الاسلامیه، قم، 1416ق، چاپ اول، ج1، ص122.

2.صحيح البخاري‏، بخارى، محمد بن اسماعيل‏، مصر. وزارة الأوقاف. المجلس الأعلى للشئون الإسلامية. لجنة إحياء كتب السنةجمهورية مصر العربية، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامية، لجنة إحياء كتب السنة، مصر- قاهره‏، 1410 ه. ق‏، چاپ دوم، ج11، ص10.

3. دیلمی، شیخ حسن، إرشاد القلوب إلى الصواب‏، شريف رضى‏، قم، 1412ق،چاپ اول، ج2، ص328.

4.نباطی عاملی، علی بن محمد بن علی، الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم، نجف: مکتبة الحیدریة، 1384ق، ج1، ص301.

5. حاکم حسکانی، شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، وزارت ارشاد اسلامی، تهران، 1411ق، ج‏1، ص: 200؛ ابن کثیر، تفسير القرآن العظيم، دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون، بیروت، 1419ق، چاپ اول، ج3، ص25؛ سیوطی، درالامنثور، کتابخانه ایه الله مرعشی نجفی، قم، 1404ق، چاپ اول، ج2، ص259.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید