بخشیدن ظالم

آیا خداوند بخشیدن افرادی را که در حق دیگران ظلم کرده اند و از کرده خود پشیمان نیستند را هم دوست دارد و به آن سفارش کرده است؟ وقتی کسی به ما ظلمی می کند که بخشیدنش فوق العاده سخت باشد و آن فرد را دیگر نبینیم لذا بخشیدن یا نبخشیدن من را آن فرد متوجه نمی شود، در این صورت هم بخشش درست است؟ ما باید بدانیم بخششی پسندیده است که فرد با قدرت بر انتقام، در راه خدا، از خطای شخصی که به او ستم کرده بگذرد، و طبق فرمایشات معصومین علیهم السلام، هر گونه سرزنش و ملامتی را هم به دنبال عفو خود نیاورد(1)، والبته این بخشش سبب گستاخی ظالمان نشود. ولی اگر عفو و گذشت سبب گستاخی و جرأت ظالمان و خاطیان شود در این صورت برای حفظ نظم جامعه و پیش­گیری از تکرار خطا باید از عفو صرف نظر کرد؛ لذا حق تعالی در عین این که بندگان خود را به عفو و بخشش فرا می­ خواند، در آیات مختلف مردم را به قتال نیز دعوت می­ کند تا حرمت ­های الهی حفظ شوند. خداوند در قرآن می­ فرماید: «و با آن ها پیکار کنید تا فتنه (و بت ­پرستی و سلب آزادی از مردم) باقی نماند و دین مخصوص خدا گردد. پس اگر (از روش نادرست خود) دست برداشتند (مزاحم آن ها نشوید. زیرا) تعدی جز بر ستمگران روا نیست».(2) اما در مورد بخششی که فرد متوجه نشود باید گفت اتفاقا در این مورد خاص که بخشیدن کار سخت و دشواری است اگر شما بدون این که آن شخص مطلع شود، بخشیدن و عفوتان نشانه کرامت و بزرگواری شما می‌باشد. که در روایات آمده است: «اَلعَفوُ تاجُ المَكارِمِ؛»؛ گذشت، اُوج بزرگواري هاست.(3) رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله می‌فرمایند: «إِذا اوقِفَ العِبادُ نادى مُنادٍ: لِيَقُم مَن أَجرُهُ عَلَى اللّه‏ِ وَليَدخُلِ الجَنَّةَ قيلَ: مَن ذَاالَّذى أَجرُهُ عَلَى اللّه‏ِ؟ قالَ: العافُونَ عَنِ النّاسِ»؛ هنگامى كه بندگان در پيشگاه خدا مى ‏‌ايستند، آواز دهنده ‏‌اى ندا دهد: آن كس كه مزدش با خداست برخيزد و به بهشت رود. گفته مى ‏‌شود: چه كسى مزدش با خداست؟ مى ‏‌گويد: گذشت كنندگان از مردم.(4) مانند حضرت یوسف علیه‌السلام که با آن همه ظلم و ستمی که برادرانش در حق وی روا داشتند، او را در چاه انداختند و از خانه و زندگی دورش کردند. چهل سال به فراغ پدر مبتلایش کردند، ولی وقتی برادران بعد از چهل سال قطع رحم و آزار و اذیت آمدند عذرخواهی کردند، حضرت یوسف علیه‌ السلام نه تنها آن ها را توبیخ و سرزنش ننمود، بلکه آن ها را مورد عفو و اغماض خویش قرار داد، و از گذشت حق‌ تعالی نیز خبر داد. «قالَ لا تَثْریبَ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ یَغْفِرُ اللَّهُ لَکُمْ وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمینَ.»؛ (یوسف) گفت: «امروز ملامت و توبیخی بر شما نیست! خداوند شما را می بخشد و او مهربانترین مهربانان است!»(5) و نمونه این گذشت‌ ها در رفتار ائمه دینمان علیهم السلام نیز مشهود است. در روایت آمده است که رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم فرمودند: «إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ مَنْ كَانَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ فَلْيَدْخُلِ الْجَنَّةَ فَيُقَالُ مَنْ ذَا الَّذِي أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ فَيُقَالُ الْعَافُونَ‏ عَنِ‏ النَّاسِ‏ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ ... بِغَيْرِ حِساب»؛ روز قیامت از طرف خدای متعال خطاب می‌ رسد کجا هستند کسانی‌ که به خدا حق دارند و اجرشان بر عهده حق‌تعالی است، که داخل بهشت شوند؟ پرسیده می‌شود چه کسانی‌ اند که بر خدا حق دارند؟ گفته می‌ شود آنهایی که اهل بخششند. و در نتیجه بدون حساب وارد بهشت می‌ شوند.».(6) و در قرآن کریم نیز به این مطلب اشاره شده است: «فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّه»؛ کسی که اهل عفو و صلح و آشتی باشد اجرش با خداست.(7) بنابراین، اگر چه عفو و بخشش سخت است ولکن اگر ببخشید از اجر و قرب بیشتری برخوردار خواهید بود. و این سختی به آن شیرینی می‌ ارزد.

__________

(1) میزان الحکمه، ج 8، ص3837.

(2) بقره/ 193.

(3) غررالحكم، ج 1، ص 140، ح 520.

(4) كنزالعمال، ج 3، ص 374، ح 7009.

(5) یوسف/ 92.

(6) بحارالانوار، ج 64، ص 266.

(7) شوری/ 40.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید