گوساله سامری

چگونه گوساله سامري صدا كرد؟ آيا او سخن گفت؟ برخی آیات مرتبط:*«قَالَ فَإِنَّا قَدْ فَتَنَّا قَوْمَكَ مِن بَعْدِكَ وَ أَضَلَّهُمُ السَّامِرِى‏»؛ فرمود: «ما قوم تو را بعد از تو، آزموديم و سامرى آن ها را گمراه ساخت!»(1)*«فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا جَسَدًا لَّهُ خُوَارٌ فَقَالُواْ هَاذَا إِلَاهُكُمْ وَ إِلَاهُ مُوسىَ‏ فَنَسى‏»؛ و براى آنان مجسّمه گوساله ‏اى كه صدايى همچون صداى گوساله (واقعى) داشت پديد آورد و (به يكديگر) گفتند: «اين خداى شما، و خداى موسى است!» و او فراموش كرد (پيمانى را كه با خدا بسته بود)!(2) *«قَالَ فَمَا خَطْبُكَ يَاسَمِرِىُّ قَالَ بَصُرْتُ بِمَا لَمْ يَبْصُرُواْ بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِّنْ أَثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذْتُهَا وَ كَذَالِكَ سَوَّلَتْ لىِ نَفْسىِ»؛ (موسى رو به سامرى كرد و) گفت: «تو چرا اين كار را كردى، اى سامرى؟!» گفت: «من چيزى ديدم كه آنها نديدند من قسمتى از آثار رسول (و فرستاده خدا) را گرفتم، سپس آن را افكندم، و اينچنين (هواى) نفس من اين كار را در نظرم جلوه داد!»(3) *«وَ اتخذَ قَوْمُ مُوسىَ‏ مِن بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَّهُ خُوَارٌ أَ لَمْ يَرَوْاْ أَنَّهُ لَا يُكلَّمُهُمْ وَ لَا يهدِيهِمْ سَبِيلاً اتخذُوهُ وَ كَانُواْ ظَلِمِينَ»؛ قوم موسى بعد (از رفتن) او (به ميعادگاه خدا)، از زيورهاى خود گوساله‏ اى ساختند جسد بى‏ جانى كه صداى گوساله داشت! آيا آن ها نمى‏ ديدند كه با آنان سخن نمى‏ گويد، و به راه (راست) هدايتشان نمى ‏كند؟! آن را (خداى خود) انتخاب كردند، و ظالم بودند!(4) مسلم است که گوساله سامری سخن نمی گفته، بلکه صدای مخصوص گاو از او بیرون می آمده است. مقدمه: "خوار"، صدای مخصوص گاو و گوساله است.(5) كلمه "اخرج" دلالتى است بر اين كه كيفيت ساختن گوساله پنهانى و دور از مردم بوده است. و كلمه "جسد" به معناى جثه ‏اى است كه جان نداشته باشد، و به هيچ وجه بر بدن جاندار اطلاق نمى‏ شود. اين دلالت دارد بر اين كه گوساله مذكور بى‏ جان بوده، و در آن هيچ اثرى از آثار حيات نبوده، بلكه تنها صداى‏ گوساله را داشته است.(6) چگونه گوساله طلايى صدا كرد؟ در این زمینه اقوال و نظرات مختلفی ذکر شده است: 1. سامرى با اطلاعاتى كه داشت، لوله‏ هاى (نی های) مخصوصى در درون سينه گوساله طلايى كار گذاشته بود كه هواى فشرده از آن خارج مى ‏شد و از دهان گوساله، صدايى شبيه صداى گاو بيرون مى‏ آمد! 2. گوساله را آن چنان در مسير باد گذارده بود كه بر اثر وزش باد به دهان او كه به شكل مخصوصى ساخته شده بود، صدايى به گوش مى ‏رسيد. 3. بعضى مى‏ گويند كه گوساله حركت مى ‏كرد، زيرا سامرى از جاى پاى جبرييل مشت خاكى برداشته بود. خاكى كه اسب جبرييل بر آن قدم مى ‏نهاد تكان مى‏ خورد. سامرى آن مشت خاک را با خود داشت و در درون تنديس گوساله افكند و گوساله هم حركت مى‏ كرد و هم چون گاو نعره مى ‏كشيد. البته برخی گفته اند این مورد فقط یکبار اتفاق افتاده است. 4. بعضى ديگر گويند كه گاو را به گونه ‏اى تعبيه كرده بودند كه حاضران فقط سرش را مى‏ ديدند و شخصى از پشت آن در آن مى‏ دميد و صداى آن باد چون نعره گاوان از دهانش بيرون مى ‏آمد ...، البته وقتى كه باد مى ‏وزيد همان صدا مى‏ داد.(7) نکته تفسیری: اما اين كه جمعى از مفسران گفته ‏اند گوساله سامرى به خاطر مقدارى خاک كه از زير پاى جبرئيل برداشت و در آن ريخته بود، به صورت گوساله زنده ‏اى درآمد و صداى طبيعى سرداد، شاهدى در آيات قرآن ندارد. كلمه "جسدا" گواه بر اين است كه حيوان زنده ‏اى نبود، زيرا در تمام مواردى كه اين كلمه در قرآن به كار رفته است به معنى جسم بى ‏جان آمده است. از همه اين ها گذشته، بعيد به نظر مى ‏رسد كه خداوند چنين قدرتى به مرد منافقى هم چون سامرى بدهد كه بتواند كارى همانند معجزه موسى (علیه السلام) انجام دهد و جسم بى‏ جانى را جاندار سازد، كارى كه براى توده مردم مسلما گمراه كننده است و دلائل بطلان آن در نظرشان روشن نيست. ولى اگر گوساله به شكل يک مجسمه طلايى بوده باشد دلائل بطلان آن روشن است و تنها مى ‏تواند وسيله ‏اى براى آزمايش افراد بوده باشد، نه چيز ديگر.(8)

________

(1) طه/ 85.

(2) طه/ 88.

(3) طه/ 95 و 96.

(4) اعراف/ 148.

(5) المفردات في غريب القرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ص 302؛ لسان العرب، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏4، ص 261.

(6) ر.ک: ترجمه الميزان، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏8، ص 318 و جلد ‏14، ص 268.

(7) ر.ک: مجمع البيان في تفسير القرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏4، ص 738؛ تفسير نمونه، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏6، ص 371؛ مفاتيح الغيب، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏15، ص 367؛ تفسير هدايت، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏7، ص 171.

(8) تفسير نمونه، ج ‏6، ص 372.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید