پیامبر(ص)، شهادت یا وفات؟

آیا پیامبر (صلی الله علیه و آله) به وسیله سمّ یک زن یهودی به شهادت رسید؟

در بسیاری از منابع شیعه و سنی روایات و گزارشهایی است که از مجموع آن پی به شهادت حضرت پیامبر(صلی الله علیه وآله) می بریم. در اینجا به برخی از آنها اشاره می شود.

روایت اول: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَمَّتِ الْيَهُودِيَّةُ النَّبِيَّ ص فِي ذِرَاعٍ وَ كَانَ النَّبِيُّ(صلی الله علیه وآله) يُحِبُّ الذِّرَاعَ وَ الْكَتِفَ وَ يَكْرَهُ الْوَرِكَ لِقُرْبِهَا مِنَ الْمَبَالِ.(1)
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: چون پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله)، ذراع (یا سر دست) گوسفند، را دوست می داشتند، یک زن یهودی با اطلاع از این موضوع ایشان را با این بخش از گوسفند مسموم نمودند.
در این روایت، به مسمومیت پیامبر (صلی الله علیه وآله) تصریح شده، اما در آن اشاره ای نشده است که آیا ایشان بر اثر این سم به شهادت رسیده اند یا خیر؟

روایت دوم: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سُمَّ رَسُولُ اللَّهِ ص يَوْمَ خَيْبَرَ فَتَكَلَّمَ اللَّحْمُ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ص إِنِّي مَسْمُومٌ قَالَ فَقَالَ النَّبِيُّ ص عِنْدَ مَوْتِهِ الْيَوْمَ قَطَّعَتْ مَطَايَايَ الْأُكْلَةُ الَّتِي أَكَلْتُ بِخَيْبَرَ وَ مَا مِنْ نَبِيٍّ وَ لَا وَصِيٍّ إِلَّا شَهِيدٌ.(2)
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: "پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در جریان جنگ خیبر مسموم شده و هنگام رحلتشان بیان فرمودند که لقمه ای که آن روز در خیبر تناول نمودم، اکنون اعضای بدنم را نابود نموده است و هیچ پیامبر و جانشین پیامبری نیست، مگر این که با شهادت از دنیا می رود".
در این روایت، علاوه بر تصریح به مسموم شدن رسول خدا (صلی الله علیه وآله) و شهادت ایشان در پی مسمومیت، به اصلی کلی نیز اشاره می شود که مرگ تمام پیامبران و اوصیا با شهادت بوده و هیچ کدام، با مرگ طبیعی از دنیا نمی روند!

روایات دیگری نیز وجود دارد که این اصل کلی را تقویت می نماید.(3)

بسیاری از دانشمندان شیعه، با استفاده از این اصل کلی، نیازی به جست و جوی مورد به مورد در ارتباط با چگونگی شهادت هر کدام از معصومان (علیهم السلام) احساس نمی کنند(4)؛ بر این اساس، هر چند دلیل متقنی بر شهادت پیامبر (صلی الله علیه وآله)نیز ارائه نشود، باز هم می توان معتقد بود که رحلت ایشان طبیعی نبوده است!
این مطلب اختصاصی شیعه نیست و در منابع اهل سنت نیز روایات و گزارشهایی در این باره وجود دارد.(5)

بدین ترتیب، از مجموع روایات نقل شده در کتب شیعه و اهل سنت، می توان نظریه شهادت ناشی از مسمومیت پیامبر(صلی الله علیه وآله) را تقویت نمود که در قریب به اتفاق این روایات، زمان مسمومیت ایشان، هم زمان با جنگ خیبر و توسط زنی یهودی بیان شده است.

برخی نقل های دیگری نیز وجود دارد که کیفیت شهادت پیامبر(صلی الله علیه وآله) و عامل شهادت ایشان را به گونه ای دیگر توصیف می نماید که اثری از این دسته روایات در کتب معتبر وجود نداشته و به همین دلیل، نمی توان بدان ها استناد نمود.
البته اندکی از مسلمانان، در شهادت پیامبر(صلی الله علیه وآله) تردید نموده و رحلت ایشان را ناشی از عاملی طبیعی، مانند بیماری ذات الجنب (سینه پهلو) و یا تب شدید دانسته اند(6)؛ با این که خود پیامبر تأکید نموده بود که من به برخی از این بیماری ها هرگز مبتلا نخواهم شد!(7)

بنابراین به احتمال زیاد پیامبر(صلی الله علیه وآله) به شهادت رسیده اند؛ اما تعبیر رحلت، به دلیل فاصله بین مسموم شدن و جان دادن ایشان است. زیرا ایشان در سال هفتم مسموم شده و در اوایل سال یازدهم به شهادت رسیدند. از آن جا که سم کم کم در بدن ایشان تاثیر گذاشت برخی تصور کردند که ایشان با مرگ طبیعی از دنیا رفته اند.

پی نوشت ها:
1. شیخ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365 ش، ج 6، ص 315، ح 3،
2. صفار، محمد بن حسن بن فروخ بصائر الدرجات، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم، 1404 ، ج 1، ص 503،
3. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ق، ج 27، ص 216، ح 18 و ج 44، ص 271، روایت 4.
4. همان، ج 27، ص 209، ح 7.
5. بخاری، صحیح، دار الفکر، بیروت، 1401 ق،ج 5، ص 137؛ احمد بن حنبل، مسند، دار صادر، بیروت؛ ج 6، ص 18؛ محمد بن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، بیروت، ج 2، ص 202 – 201.
6. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم، 1404 ق، ج 10، ص 266،
7.همان، ج 13، ص 31؛ شیخ کلینی، پیشین، ج 8، ص 193، ح 229.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید