مخاطب در دعا

هنگام دعا کردن، مخاطب ما کیست؟ گاهی انسان، خداوند متعال را بطور مستقیم مخاطب خود قرار می دهد و به او عرضِ حاجت می کند، در این صورت، خداوند مخاطب بلاواسطه خواهد بود و همانطور که می فرماید: «ادْعُوني‏ أَسْتَجِبْ لَكُمْ»؛ مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم(1)، دعاهای بنده خویش را اجابت می کند. فرض مذکور حتی شامل توجه و خطورات قلبی هم می شود و نیازی به تلفظ هم نیست، چرا که می فرماید: «نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ»؛ ما به او از رگ گردن نزديك‏تريم(2)، و یا از این هم به انسان نزدیک تر است: «أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ»؛ خدا ميان آدمى و دلش حايل و مانع مى ‏شود.(3) گاهی نیز انسان برای برآورده شدن حاجت خود متوسل به ائمه(علیهم السلام) و بزرگان دین می شود. گذشته از حجیت و مشروعیت توسل که توسط قرآن و روایات ثابت شده، توجه به این نکته ضروری است که مسلما رسول خدا(صلی الله علیه و اله) و اهل بیت(علیهم السلام) آمده اند تا ما را به خدا برسانند. پس خداوند متعال و قرب به او، هدف اصلی است که در این راه هادیانی که خود اصالت ندارند ـ بلکه هدایت آنها مهم است ـ در این مسیر قرار داده شده اند. اما این هادیان الهی آنقدر زیبا و بی نقص عمل کردند که بر مبنای حدیث قرب فرائض و قرب نوافل، دست، چشم و گوش خدا شدند و از منیّت و خودیّت آنها چیزی نماند و مظهر تمامی اسماء و صفات خداوند متعال گردیدند. بنابراین، هدف اصلی در سیر انسان، ذات پاک الهی و قرب به اوست و ائمه(علیهم اسلام) دستگیران این مسیر اند. لذا مناجات و راز و نیاز انسان تنها متوجه ذات پاک الهی است و اوست که اگر اراده کند از طریق بندگان پاک خود، رزق مادی و معنوی را به دیگر بندگان می رساند، چرا که «بِمُوَالاتِكُمْ‏ تَمَّتِ‏ الْكَلِمَةُ وَ عَظُمَتِ النِّعْمَةُ وَ ائْتَلَفَتِ الْفُرْقَةُ وَ بِمُوَالاتِكُمْ تُقْبَلُ الطَّاعَةُ الْمُفْتَرَضَةُ وَ لَكُمُ الْمَوَدَّةُ الْوَاجِبَةُ وَ الدَّرَجَاتُ الرَّفِيعَة...»؛ به موالات شما دين كامل شد، و نعمت عظمت يافت و جدايى به گردهمايى رسيد، و به مولات شما طاعتِ واجب شده پذيرفته می گردد، و براى شماست موّدت واجب و درجات بلند.(4) بدین ترتیب، انسان باید تلاش خود را برای ارتباط بهتر با خدای خود مبذول کرده و در این مسیر از توسل به هادیان مسیر کمک بگیرد؛ چرا که هدف غایی و مطلوب، قرب خداوند است. بنابراین، چه انسان خداوند را بطور مستقیم مخاطب خود قرار دهد و چه از طریق توسل به بزرگان دینی، حاجت خود را مطرح کند، هدف یکی است و آن خطاب، خداوند و قرب به اوست. چرا که وسائط (بزرگان دین) اصالت نداشته و مشیر به ذات حضرت حق (جلّ و علی) هستند.

______

(1) غافر/ 60.

(2) ق/ 16.

(3) انفال/ 24.

(4) ابن بابویه، من لا يحضره الفقيه، ج‏2، ص616.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید