لقب «زین العابدین»

یکی از القاب امام سجاد (علیه السلام)، زین العابدین است. لطفا عابد را از نظر لغوی و اصطلاحی معنا کنید. از طرفی ائمه (علیهم السلام) عالم دوران خود بودند. چرا زین العالمین معرفی نشدند؟

عابد به معنای عبادت کننده است. عبادت از «عَبَدَ» مشتق شده و در لغت به معنای اطاعت خاضعانه است. این واژه در لسان العرب به معنای «الطاعة و الخضوع»(1) ذکر شده است. در معجم الوسیط عبادت به معنای «الخضوع للاله علی وجه التعظیم و الشعائر الدینیة»(2) آمده است. همچنین در مجمع البحرین چنین معنا شده است:«غایة الخضوع و التذلل و لذلک لاتحسن الا لله تعالی الذی هو مولی اعظم النعم، فهو حقیق بغایة الشکر»(3). اما در اصطلاح فقها عبارت از:«وقوع الفعل بقصد الامتثال للسید المنعم»(4) است.(5) زین العابدین به معنای زینت عبادت کنندگان از القاب حضرت سجاد (علیه السلام) است. اینکه چرا از میان معصومین (علیهم السلام) ایشان به این وصف ملقب شدند و اینکه چرا به این وصف ملقب شدند و نه اوصاف دیگر مثل «زین العالمین»، می تواند به این دلایل باشد: این لقب توسط پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) برای امام سجاد (علیه السلام) پیش بینی و انتخاب شد. در روایتی می خوانیم: «حَدَّثَنَا عِمْرَانُ بْنُ سُلَيْمٍ قَال‏:كَانَ الزُّهْرِيُّ إِذَا حَدَّثَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ ع قَالَ حَدَّثَنِي زَيْنُ الْعَابِدِينَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ فَقَالَ لَهُ سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ وَ لِمَ تَقُولُ لَهُ زَيْنُ الْعَابِدِينَ قَالَ لِأَنِّي سَمِعْتُ سَعِيدَ بْنَ الْمُسَيَّبِ يُحَدِّثُ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ يُنَادِي مُنَادٍ أَيْنَ‏ زَيْنُ‏ الْعَابِدِينَ‏ فَكَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى وَلَدِي عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ يَخْطُو بَيْنَ الصُّفُوفِ»؛ عمران بن سلیم می گوید: هر گاه زُهری از علّی بن الحسین مطلبی نقل می کرد، می گفت: مرا زین العابدین روایت کرد. یکبار سفیان بن عُیَیْنه به او گفت: از چه جهت او را زین العابدین می گوئی؟ پاسخ داد از سعید بن مسیّب شنیدم که رسول خدا فرمود: به روز قیامت، فریاد کننده ای آواز برآرد: زینت عبادت کنندگان، کجاست؟ چنان می بینم که فرزندم علی بن الحسین با تمام وقار و سکون در میان مردم محشر قدم بر می دارد.(6) امام معصوم، انسان کامل و میراث دار همه فضائل است. اما شرایط زمانی و مکانی هر امام اقتضا میکرد که یکی از این صفات ظهور و بروز بیشتری پیدا کند. مثلا دوران امام باقر (علیه السلام) دورانی بود که حکومت اموی رو به ضعف می نهاد. به همین خاطر فرصت فعالیت علمی برای حضرت بیش از پیش فراهم شد و ایشان به باقر العلوم به معنای شکافنده دانش معروف گردید. اما امام سجاد(علیه السلام) در زمانی به امامت رسیدند که خفقان بر جامعه اسلامی سایه افکنده بود و امکان فعالیت اجتماعی و علمی کمتری نصیب حضرت می شد. به همین دلیل ارتباط با خدا تجلی بیشتری در زندگی حضرت پیدا کرد و حتی ایشان از دعا برای مدیریت فرهنگی سیاسی جامعه استفاده میکردند و در قالب دعا مفاهیم علمی را به تشنگان دانش ناب عرضه می داشتند.

پی نوشت ها:

1. فرمانبری و فروتنی.

2. فروتنی برای پروردگار به جهت بزرگ دانستن او انجام مناسک دینی.

3. نهایت فروتنی و خاکساری و به همین خاطر جز در مورد خداوند پسندیده نیست. خدایی که عنایت کننده بزرگترین نعمت ها است. پس تنها او شایسته تشکر است.

4. انجام کار به نیت فرمانبرداری از مولای بخشنده.

5. علیرضا اعرافی، فقه تربیتی، تحقیق و نگارش: مهدی شکراللهی، قم، موسسه اشراق و عرفان، 1395، ج24(تربیت عبادی)، ص28.

6. ابن بابویه، محمد بن علی(381ق)، علل الشرایع، قم، کتاب فروشی داوری، 1385، ج‏1، ص23.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید