عزاداری محرم پیش از شهادت

پرسش:
چرا مراسم عزاداری امام حسین(علیه السلام) پیش از شهادت ایشان برگزار می‌شود؟

پاسخ:
عشق و محبّت به حضرت باعث شده که دوستداران امام، پیش از عاشورا خود را آماده کنند و لباس سیاه بپوشند، نیز مساجد، تکایا و حسینیه‌ها را سیاهپوش کنند.عزاداری برای اباعبدالله(علیه السلام) عزاداری معمولی نیست؛ بلکه تبدیل به فرهنگ فراگیر شده است. وقتی تبدیل به فرهنگ شد، دیگر زمان و مکان نمی‌شناسد، از این رو تا نسیم محرّم به مشام جان می‌وزد، پوشیدن لباس عزا و سیاهپوش کردن کوچه و خیابان‌ها و مساجد و تکیه‌ها شروع می‌شود. البته بعد از عاشورا و حتی تا ماه صفر و در غیر محرم نیز عزاداری در فرصت‌های مناسب برگزار می‌شود، شیعیان به دستور اولیای دین مخصوصاً به دستور امامان بعد از امام حسین(علیه السلام) برای زنده نگه داشتن اهداف امام و فرهنگ عاشورا تلاش و کوشش می‌کنند.

امام باقر(علیه السلام) در زمینه برپایی عزا در خانه‌ها برای امام حسین می‌فرماید: «باید بر حسین(علیه السلام) عزاداری و گریه کنید و به اهل خانه خود دستور دهید که بر او بگریند. با اظهار گریه و ناله بر حسین(علیه السلام) مراسم عزاداری بر پا کنید و یکدیگر را با گریه و تعزیت در سوگ حسین(علیه السلام) ملاقات کنید».(۱) یکی از یاران امام صادق(علیه السلام) نقل می‌کند که در محضر امام بودیم، از حسین یاد کردیم و بر قاتلانش لعن نمودیم، امام گریست، ما نیز گریه کردیم، سپس حضرت گفت: «حسین(علیه السلام) فرمود: من کشتة اشکم! هیچ مؤمنی به یاد من نمی‌افتد مگر اینکه اشک می‌ریزد.(۲)

رمز جاودانگی نهضت حسینی، زنده نگه داشتن و بزرگداشت آن بوده است. امام خمینی فرمود: «الآن هزار و چهارصد سال است که با این منبرها با این روضه‌ها و با این مصیبت‌ها و با این سینه زنی‌ها (دین اسلام) را حفظ کرده اند».(۳)

عزاداری، احیای خط شهادت و رساندن صدای مظلومیت آل علی به گوش جهانیان است. این موضوع زمان و مکان ندارد و هر زمان که زمینه آماده است، می‌توان مجالس عزا را بر پا کرد. عزاداران حسینی پروانگان شیفتة نورند که شمع محفل خویش را یافته، آماده جان باختن و فدا شدن‌اند.

نقش عزاداری در حفظ فرهنگ عاشورا مهم است و آثار و برکات خوبی برای بشر داشته و خواهد داشت. افزون بر این‌، کاروان امام حسین روز دوم محرّم سال ۶۱ هجری وارد کربلا شد، پس از آن سپاه کوفیان به تدریج وارد شدند و عزا و مصیبت خاندان اهل بیت(علیه السلام) از همان زمان آغاز شد.

روز نهم (تاسوعا) کاروان امام را محاصره کامل کرده،روز دهم (عاشورا) آن بزرگوار و یارانش را به شهادت رساندند.

بنابراین چون اصل گرفتاری حضرت از دهۀ اوّل محرم آغاز شده است، پیروان حضرت از اوّل محرم عزاداری می‌کنند.

عزاداری از ابتدای محرم سابقه تاریخی دارد. آغاز عزاداری در دهه اوّل محرم آن هم به صورت فراگیر همانند عزاداری امروزه را می‌توان از عصر معزالدوله دیلمی ازسلسله آل بویه دانست.(۴)

معزالدّوله اولین کسی است که فرمان داد مردم شیعهء بغداد در دههء اوّل محرم برای حضرت امام حسین(علیه السلام) سیاه بپوشند و بازار را سیاهپوش کنند و در روز عاشورا دکّان‌ها را ببندند و از طباخی جلوگیری کنند وتعطیل عمومی نمایند. این مراسم در تمام کشورهای اسلامی از جمله ایران تا اوایل سلطنت سلجوقیان معمول بود،که تا به امروز ادامه دارد.(۵)

پی‌نوشت‌‌ها:

۱. جواد محدثی، فرهنگ عاشورا،(ص) ۳۱۲، به نقل از کامل الزیارات،(ص) ۱۷۵.

۲. «... أنا قتیل العبرة، لا یذکرنی مؤمن إلاّ بکی» بحار الانوار، ج ۴۴،(ص) ۲۷۹.

۳. همان،(ص) ۳۱۳..

۴. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج ۱۷،(ص) ۹۴

۵. جواد محدّثی، فرهنگ عاشورا،(ص) ۳۱۳.