سید جمال الدین اسد آبادی

آیا سید جمال الدین اسد آبادی فردی غرب زده بود؟ آیا جمله زیر که سبب انتقاد های زیادی به سید جمال الدین شده است، واقعاً سخن ایشان است؟ «در غرب مسلمان دیدم ولی خبری از اسلام نبود ! در شرق اسلام دیدم اما خبری از مسلمان نبود !» بحث در باره شخصیت هایی هم چون سید جمال الدین اسدآبادی نیازمند ارائه مطالب مفصل و بررسی منابع متعدد است، که این جا مجال آن نیست، ولی به اختصار مطالبی پیرامون شخصیت سید جمال الدین اسدآبادی عرض می کنم.سيد جمال الدين اسد آبادی كسی بود كه می خواست ميان شيعه و سنی اتحاد برقرار كند، و از اين رو در بعضی موارد ايرانی و شيعه بودن خود را ظاهر نمی كرد و چون مدتی نيز در افغانستان به سر می برد، به سيد جمال الدين افغانی نيز معروف شد. ايشان شخصيت بزرگی بود كه در دوره ناصرالدين شاه در بيداری مردم ايران و مسلمانان جهان سهم بسزايی داشت. سيد جمال در قريه اسد آباد همدان متولد شد، پس از آموختن مقدمات علم دينی در ايران عازم نجف گرديد و پس از بهره گيری از محضر عالمان بزرگی چون شيخ مرتضی انصاری به هندوستان رفت. در آن جا ابتدا سعی كرد مسلمانان هند را عليه استعمار گران انگليس بشوراند، اما به خاطر سلطه همه جانبه انگليسی ها مجبور شد آن جا را ترک كند. با دعوت ناصرالدين شاه به ايران آمد. ابتدا فكر می كرد كه با كمک شاه می تواند انديشه اصلاح طلبانه خويش را به مرحله اجرا در آورد، اما به زودی فهميد يكی از موانع بزرگ رسيدن به انديشه های اصلاح طلبانه اش خود شاه می باشد؛ از اين رو از او انتقاد كرد و شاه هم دستور داد او را از ايران تبعيد كنند. در آن جا نيز او را مسموم كردند و به قتل رساندند. سيد جمال در مبارزات پر شور ضد استعماری خود سه هدف عمده داشت كه عبارت بودند از: 1. اتحاد دنيای اسلام بر ضد استعمار. 2. مبارزه با استعمار انگلستان. 3. دفاع از ارزش های اسلامی. از آن جایی که این گونه شخصیت ها از زوایای مختلف و توسط گروه های موافق و مخالف و با انگیزه های مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند، اظهار نظر قطعی پیرامون آن ها مشکل می باشد. مطلب دیگر؛ یکی از جملاتی که سبب شده است تا عده ای سید جمال الدین را متمایل به غرب معرفی کرده و مورد انتقاد قرار دهند، جمله معروفی است که می گوید: «من به اروپا رفتم و در آن جا اسلام را دیدم، و به میان مسلمانان آمدم و اسلام را ندیدم». این جمله که گفته می شود، سخن سید جمال الدین است سبب شد تا برخی وی را متمایل به غرب بدانند. هر چند نباید منکر تلاش های سید جمال در بروز موج اصلاح طلبی و پا گرفتن انقلاب های کوچک در جوامع مسلمان آن زمان شد، اما نمی توان به سادگی از کنار این جمله که بعضاً مانور تبلیغاتی وسیعی در رابطه با ضعیف نشان دادن مدیریت اسلامی بر روی آن صورت می گیرد، گذشت. منتقدین سید جمال الدین می گویند: این جمله ناشی از تحت تاثیر قرار گرفتن افکار سید جمال از نظم ناشی از ساختار های پیچیده و سخت گیرانه در جوامع غربی که در اکثر موارد مقابل با آزادی ها فردی انسان ها می باشد است. چندی پیش در تایید همین دیدگاه، دکتر فیاض استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران در برنامه زنده تلویزیونی "زاویه" که از شبکه 4 پخش می شود در خصوص این جمله چنین گفت: این بدترین نوع تعبیر غرب گرایی است که یک نفر "سید جمال اسد آبادی" می تواند داشته باشد. اما نکته قابل توجه این است که آیا واقعاً این سخن سید جمال الدین اسدآبادی است؟!. حجت الله جودکی پ‍ژوهش گر تاريخ و رايزن فرهنگی سابق ايران در مصر در این رابطه می گوید: اگر کسی کتاب «اعمال‌ الکامله» لسيد جمال الدين اسد آبادی را که به همت سيد جمال‌الدين شناس معاصر نوشته شده است را مطالعه کند، در می يابد که اين جمله را سيد بيان نکرده است. اين کتاب در قم و قاهره توسط استاد سيد‌ هادی خسرو شاهی تحقيق و چاپ شده است. اين جمله منسوب به شيخ محمد عبده شاگرد و دوست سيد جمال‌الدين است.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید