تبادل فرهنگی، تهاجم فرهنگی

آيا مى توان مرز دقيقى بين تبادل فرهنگى و تهاجم فرهنگى كشيد؟ اساسا تبادل فرهنگی و تهاجم فرهنگی در دو جهت مخالف قرار دارند. تبادل فرهنگی فرایندی متقابل و طبیعی است و با رضایت طرفین صورت می‏ گیرد؛ ولی تهاجم فرهنگی یک طرفه، غیرداوطلبانه و سلطه‏ گرانه است و اهداف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی نظامی دارد. معرفی، انتقال و جای‏گزینی ارزش ‏ها در تهاجم فرهنگی طبیعتا تحمیلی است. در واقع در تبادل فرهنگی، هدف به روز كردن و كامل كردن فرهنگ ملی است، ولی در "تهاجم فرهنگی" هدف ریشه‏ كن كردن و از بین بردن فرهنگ ملی است.(1) سه اصل محوری گزينش، تحصيل و جذب و توليد فرهنگی را مشخص كننده مرز ميان تبادل و تهاجم فرهنگی می دانند؛ به اين معنا كه «تبادل فرهنگی» گزينش صرف يا تسليم در برابر فرهنگ بيگانه نيست، بلكه فرآيندی است كه در آن، فرهنگ خودی با توجه به غنای درونی خويش و با در نظر داشتن نيازهای خود، جزئی از فرهنگ بيگانه را گزينش و تحليل می كند و آن را در قالب يک بازتاب فرهنگی، همگون و هم سنخ با ماهيت خود، به كار می گيرد؛ اما اگر هر يک از اين سه اصل از جريان تعامل خارج شوند و قدرت فرهنگی بيگانه در اين داد و ستد، اعمال گردد و حاكم شود، پديده ای شكل می گيرد كه آن را «تهاجم يا هجوم فرهنگی» می ناميم.(2)

ــــــــــــــــــــــــ

(1) برگرفته از سخنان مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، 1373؛ چاپ اول، تهران: سازمان مدارك فرهنگی انقلاب اسلامی.، ص 19ـ20.

(2) مصوبات شوراي فرهنگ عمومي 1366 تا 1380، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، چاپ اول، 1380.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید