بیت المعمور
بیت المعمور کجاست و فلسفه خلق آن چیست؟
در پاسخ، نکاتی را تقدیم می کنیم:
الف- تعریف و مکان بیت المعمور:
بیت المعمور، به معنای «خانه آباد»، مکانی که خداوند در قرآن یک بار بدان قسم خورده است : «وَالبَیتِ المعمورِ»(1). از منابع موجود این گونه برمی آید که این ترکیب در ادبیات پیش از اسلام به کار نرفته و ظاهراً نخستین بار در قرآن کریم از آن یاد شده است. در اینکه مکان بیت المعمور کجاست، اظهار نظرهای مختلفی توسط مفسران شیعه و سنی و حتی نظرات عرفانی شده، که به مواردی اشاره می کنیم:
بر اساس قدیمی ترین روایات و تفاسیرِ صحابه و تابعان، در منابع مختلف، بیت المعمور خانه ای است در آسمان که درست برابرِ (محاذی) کعبه ـ بیت الحرام یا بیت العتیق ـ قرار گرفته است؛ چنان که از امام صادق(علیه السلام) سؤال شد: براى چه کعبه، کعبه نامیده شده است؟ آن‌حضرت فرمود: «زیرا چهارگوش می باشد». سؤال کننده پرسید: براى چه چهارگوش می باشد؟ امام(علیه السلام) فرمود: «زیرا محاذى و برابر بیت المعمور است و آن چهار گوش می باشد». سائل پرسید: براى چه بیت المعمور چهار گوش است؟ امام (علیه السلام): «زیرا محاذى عرش است و آن چهار گوش می باشد». محضر مبارکش عرض شد: چرا عرش مربّع است؟ آن حضرت فرمود: «زیرا کلماتى که اسلام بر آن بنا شده چهار تا است و آنها عبارتند از: «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الّا اللَّه و اللَّه اکبر»(2)
بيشتر روايات بيان كننده آنند كه اين خانه در آسمان جاي دارد و محل زیارت و عبادت فرشتگان است؛(3) هم چنین در حديثي از «مالك بن صعصعه» از رسول گرامي (صلی الله علیه و آله) آمده است كه آن حضرت در سفر معراج هنگامي كه به همراه جبرئیل (علیه السلام) از آسمان هفتم گذشتند به بيت المعمور رسيدند، جايي كه هر روز 70 هزار فرشته در آن به نماز مي ايستند، فرشتگاني كه ديگر هرگز به آن جا باز نمي گردند. در ادامه حديث آمده است كه پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) پس از آن به سدرة المنتهي رسيدند.(4)
در دسته اي از روايات معراج، بر اين موضوع تكيه شده است كه پيامبر (صلی الله علیه و آله) و در پس ايشان ديگر انبياء و رسولان و نيز فرشتگان در بيت المعمور با اذان جبرئيل به نماز ايستادند. قابل توجه آن است كه در روايتي كه «مجلسي» در اين باره نقل مي كند، اين خانه در آسمان چهارم بوده و از ياقوت سرخ ساخته شده است. در روايات گوناگون، جايگاه بيت المعمور در طبقات مختلف آسمان دانسته شده است. آسمان هفتم، ششم، چهارم و آسمان فروردین (السماء الدنيا)؛ و در روايتي بيت المعمور متصل به عرش است و حتي در برخي روايات براي فراهم آوردن اشتراكي در بيان مطلب، به وجود «بيتي معمور» در هر كدام از طبقات آسمان و زمين اشاره شده است.(5)
ب- در علت بنای بیت المعمور:
روایاتی از امام چهارم و امام ششم (علیهماالسلام) در علت بنای بیت المعمور آمده است که مطابق آن ها، ملائکه پس از اعتراض به خلقت آدم (علیه السلام)، از نور الهی محجوب گشتند، تا آن که به عرش خداوند پناه بردند و مورد رحمت قرار گرفتند و خداوند بیت المعمور را برایشان در آسمان چهارم قرار داد.(6) اما واقعيت اين است كه وجه اشتراک غالب روايات، در اصل بيان همسنگي و تقابل بيت المعمور و خانه كعبه است. در این خصوص چنين آمده است كه همان گونه كه براي آدميان در زمين خانه اي براي پرستش پروردگار وجود دارد و آن بيت الحرام است، در آسمان نيز براي فرشتگان، خانه اي بنا شده است كه در آن به پرستش الهي بپردازند، خانه اي با همان حرمتي كه كعبه در زمين دارد. از این رو بعضی از مفسرین گفته اند بیت المعمور حقیقت مثالی کعبه است در عوالم غیبی آسمان چهارم یا هفتم.(7)
پی نوشت ها:
1. سوره طور، آیه 4.
2. شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 2، ص 398، کتاب فروشى داورى، قم، چاپ اول، 1385ش.
3. طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج 19، ص 6، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ پنجم، 1417ق؛ طبرسى، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج 4، ص 187، انتشارات دانشگاه تهران، مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1377ش.
4. علامه شعرانی، نثر طوبی، ج1، ص102، انتشارات اسلامیه، تهران، بی تا، بنقل از سایت دانشنامه اسلامی.
5. همان منبع؛ نیز ر.ک: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی،زیرنظر: کاظم موسوی بجنوردی؛ تهران سازمان انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی،چاپ اول، 1384.
6. کلینی، کافی، جهان آرا، تهران 1387، ج 4، صص 187ـ 188؛ ابن بابویه(صدوق)، علل الشرایع، پیشین، صص 402ـ403، 406ـ407؛ دربارة دیگر روایات شیعی راجع به بیت المعمور رجوع کنید به علامه مجلسی، بحارالانوار، پیشین، ج 36، ص 155؛ شیخ کلینی، کافی، پیشین، ج 1، ص 451، ج 2، ص 629، ج 3، صص 302، 392، ج 4، صص 191، 196ـ197؛ شیخ طوسی، تهذیب، تهران، دار الكتب الاسلاميه، ۱۳۶۴، ج 2، ص 60، ج 6، ص 110.
7. نثر طوبی، علامه شعرانی و محمد قریب، پیشین، ص 102؛ همچنین ر.ک: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی،زیرنظر: کاظم موسوی بجنوردی، پیشین.
برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید
