اولین نماز جمعه

اولين نماز جمعه در اسلام در چه زمانی و توسط چه کسی اقامه شد؟ آیا اسناد معتبر تاریخی در این زمینه وجود دارد؟ در مدتی که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مکه بودند به دلیل شرایط مکه امکان برپایی نماز جمعه نبود، ولی اولین نماز جمعه ای که اقامه شد در مدینه بود، و پیامبر (صلی الله علیه و آله) نامه‌ ای به معصب بن عمبر نوشتند و از ایشان خواستند که‌ اولین نماز جمعه‌ را درمدینه اقامه‌ کند.(1)بر اساسِ گزارشی دیگر نخستین‌ نماز جمعه‌ را اسعد بن زراره در مدینه‌ اقامه‌ کرد.(2) بنا بر این‌ گزارش‌، انصار پیشنهاد کردند که‌ روز جمعه‌ روز اجتماع‌ مسلمانان‌ تعیین‌ شود، مانند یهود که‌ روزهای شنبه، و نصارا که‌ روزهای یکشنبه گرد هم‌ می‌ آیند.(3) برخی، در جمع‌ میان‌ این‌ دو گروه‌ از احادیث‌، گفته‌ اند که‌ اولین‌ نماز جمعه‌ به‌ دعوت‌ اسعد بن زراره‌ و به‌ امامت مصعب‌ بن عمیر اقامه‌ شد.(4) اما اولین نماز جمعه که خود پیامبر (صلی الله علیه و آله) اقامه نمودند: در نزدیکی مسجد قبا، مسجدی است که به مسجد جمعه معروف است، چون پیامبر (صلی الله علیه و آله) در میان قبیله بنی سالم برای نخستین بار نماز جمعه را اقامه کرد، و همین مسئله سبب شد تا محل نماز خواندن رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به عنوان «مسجد الجمعه» شناخته شود.(5) در نامگذاری این مسجد چنین ذکر شده است: «به این جهت آن را مسجد جمعه گویند که پیغمبر اکرم اولین نماز جمعه اسلام را در آن اقامه کرد. البته نماز جمعه در مکه واجب شد ولی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به خاطر ناامنی و بی ثباتی اوضاع مسلمانان در مکه، از انجام آن خودداری ورزید».(6) این مسجد پس از قبا، دومین مسجد تاریخی است و به نام های مختلفی شناخته شده است؛ «مسجد الوادی» به مناسب محلی به نام «وادی رانونا» که این مسجد در آن قرار دارد(7)، و مسجد «بنو سالم» به عنوان قبیله ای که افتخاری میهمانی رسول الله (صلی الله علیه و آله) را در این مکان داشتند. مسجد «عاتکه» نیز عنوان دیگر این مکان است که در قرن سوم به این نام شهرت یافت.(8)

__________

(1) سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، ج 17، ص 267، چاپ حمدی عبدالمجید سلفی، چاپ اقست، بیروت 1401؛ علی احمدی میانجی، کتاب‌ مکاتیب‌ الرسول‌، ج ۱، ص‌ ۲۳۹، تهران‌ ۱۳۶۳ ش‌.

(2) بن ‌ماجه‌، سنن‌ ابن ‌ماجه، ج‌ ۱، ص‌ ۳۴۴، استانبول‌ ۱۴۰۱/۱۹۸۱؛ سیوطی، ج‌ ۸، ص‌ ۱۵۰.

(3) طبرسی، تفسیر مجمع البیان، ج 10، ص 910.

(4) ابن ‌حجر عسقلانی، فتح ‌الباری شرح‌ صحیح‌البخاری، ج ‌۴، ص ‌۵۱۷، چاپ‌ عبدالعزیز بن عبداللّه‌ بن باز، بیروت‌ ۱۴۱۸/۱۹۹۷؛ وهبه‌ مصطفی زحیلی، الفقه ‌الاسلامی وادلّته، ج‌ ۲، ص‌۲۶۱، دمشق‌ ۱۴۰۴/۱۹۸۴.

(5) موسوعة العتبات المقدسه، ج 3، ص 286.

(6) یوسف، عبدالله، مساجد و اماکن تاریخی در مکه و مدینه، ص 216.

(7) یاسین، احمد، تاریخ معالم مدینه المنوره قدیماً و حدیثاً، ص 15.

(8) همان، ص 116- 115.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید