انتقاد سازنده

ویژگی های انتقاد سازنده چیست؟ انتقاد سازنده، انتقادی است که به دور از خصومت و برای اصلاح صورت گیرد. و بر خلاف تصور عوام الناس، هم به ذکر نقاط قوت پرداخته می شود و هم به نقاط ضعف. از این رو اگر محاسنی در اخلاق، رفتار، کردار و صفات طرف مقابل می بینیم باید به آن اعتراف کنیم، البته نه به صورتی که او را به این صفت مغرور سازیم، که در این صوت دیگر انتقادی سازنده نخواهد بود بلکه موجب هلاکت او خواهد شد، به عبارتی افراط در تعریف از خوبی ها نداشته باشیم. هم چنین وقتی عیوب او را می گوییم، به طریقی بیان شود که گویی به او هدیه ای می دهیم و او از این عمل خرسند گردد. از همین رو امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «أَحَبُ‏ إِخْوَانِي‏ إِلَيَّ مَنْ أَهْدَى إِلَيَّ عُيُوبِي‏»؛ بهترین دوستان من، کسانی هستند که عیوب من را به من هدیه می کنند.(1) یعنی عیوب و نواقص به طوری بیان می کنند که برداشت، هدیه گرفتن می شود، نه نقص و عیب جویی. از ویژگی های انتقاد سازنده این که، ذکر محاسن، بر ذکر نواقص، سبقت داشته باشد. در بیان نواقص، حس توفق، بر طرف مقابل نداشته باشیم به طوری که احساس نکند می خواهیم بر او برتری بجوییم. به حالت دستوری و امری بیان نکنیم که باعث گارد گرفتن طرف مقابل می شود بلکه با نرمی و دلسوزانه بیان شود. هنگام بیان نواقص، نواقص را به عمل وی نسبت بدهیم نه به ذات شخص. از همین رو امام صادق (علیه السلام) فرمود: «أَبَى اللَّهُ أَنْ يَكُونَ وَلِيُّنَا فَاسِقاً فَاجِراً وَ إِنْ عَمِلَ مَا عَمِلَ، وَ لَكِنَّكُمْ تَقُولُونَ: فَاسِقُ‏ الْعَمَلِ‏، فَاجِرُ الْعَمَلِ، مُؤْمِنُ النَّفْسِ، خَبِيثُ الْفِعْلِ، طَيِّبُ الرُّوحِ وَ الْبَدَن»؛ هنگامی که شخصی از شما خطایی انجام داد بگویید، عملش فاسقانه و بد بود و نگویید که خودش بد است، زیرا که مومن دارای روح و بدنی پاک است.(2) اگر احتمال تاثیر در رفتار و کردار طرف مقابل ندیدیم، دیگر نکات ضعف را بیان نکنیم،‏ چون ممکن است با ذکر این انتقاد، جسارت او بر خطا بیشتر هم بشود و از ما قبول ننماید.

ـــــــــــــــــــــــ

(1) کافی، ج 2، ص 639.

(2) بحار، ج 27، ص 137.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید