اقسام غیبت
پرسش:
وظیفه من به عنوان فرزند زمانی که مادرم از کسی یا جایی ناراحت است و می‌خواهد با غیبت کردن درد دل کند چیست؟ چه برخوردی بکنم که درست باشد و ناراحت نشود؟
پاسخ:
در ابتدا به نکات ذیل توجه کنید:
غیبت آن است که برادر دینی ات را به آنچه نمی‌پسندد، یاد کنی؛ یعنی نسبت به برادر دینی ات سخنی بگوئی و عیب او را بازگو کنی که از گفتن آن اگر بشنود، ناراحت می‌شود.
مصادیق غیبت بر سه قسم است:
اول: نقص شرعی یا عرفی نسبت به غیبت شونده باشد و نقص بر شنونده پوشیده باشد، به طوری که با فاش شدن آن، «غیبت شونده» راضی نباشد. غیبت کننده درصدد کوچک کردن شخص و عیب‌گذاری او باشد. این کار حرام است.
دوم، نقل عیب پنهان است، لیکن نه به قصد مذمت کردن و یا عیب گذاردن و پست کردن، بلکه غرض دیگری مانند سرگرمی یا نقل شاهد مثال. شکی در حرام بودنش نیست.
سوم، نقل عیب کسی نزد دیگری است که آن را می‌داند. در این صورت اگر گوینده در مقام سرزنش و مذمت کردن باشد، قطعاً حرام است، هر چند غیبت بودنش مشکوک است، زیرا نقل موجب اذیت و اهانت به مؤمن است که شکی در حرمت آن نیست.
صریح کلمات فقها و روایات آن است که در ذکر عیب دیگری فرقی نیست که نقص بدنی باشد یا نَسَب یا خُلق (اخلاق) در گفتار و کردار، در دین یا دنیا و در امور راجع به او (مانند لباس، خانه و مانند این‌ها). غیبت راجع به بدن، مثل این که بگوید فلان شخص کچل و کوتاه قد است؛ غیبت در نسب مثل این که بگوید: پدرش فاسق یا خبیث است. غیبت در امور مربوط به دین، مثل این که بگوید: دروغگو، یا شرابخوار می‌باشد و یا در نماز مسامحه و کوتاهی می‌کند. در کارهای دنیوی، مانند این که بگوید: ادب ندارد یا حق‌نشناس است.
بنابراین از روایات برمی‌آید که غیبت سه رکن دارد:
۱ - سخنی را در پشت سر کسی بگوید.
۲- باید ذکر عیوب پنهان باشد.
۳- اگر غیبت شونده آن را بشنود، ناراحت شود.
اما در صورتی که قصد عیب جویی نداشته و فقط به منظور معرفی و شناساندن شخص باشد و فرد از ذکر این القاب ناراحت نباشد، اشکالی ندارد؛ اما در غیر این صورت باید از این القاب استفاده نکند، چون موجب رنجش و آزار برادر دینی می‌شود.
مسئله درد دل کردن و یا تعریف واقعه اگر مشتمل بر موارد فوق نیست و شرایط فوق را ندارد، اشکالی ندارد؛ اما اگر شرایط فوق را دارا است غیبت است و باید از گفتن آن پرهیز کنید. در زمانی که مادرتان دارد درد و دل می‌کند می‌توانید با کمال ادب و همراه با محبت به مادرتان بگویید:
شما هر روز برای نزدیکی به خداوند نماز می‌خوانید و در گرمای تابستان روزه می‌گیرید حیف شما نیست که اعمالی را که با زحمت انجام داده اید، به کسی که اینهمه شما را زجر داده و اذیت کرده تقدیم کنید!؟ آیا می‌خواهید کسی که باعث شده دنیای تان خراب شود، آخرتتان را هم خراب کند؟! و خودتان هم در این کار به او کمک کنید؟!
همچنین می‌توانید درباره گناه غیبت و اینکه اعمالشان را از بین می‌برد برایشان صحبت کنید، البته نباید حرف و رفتارتان بوی نصیحت بدهد، بلکه از سر خیرخواهی و دوست داشتن مادرتان باشد.
در صورتی که این سخنان مفسده زا باشد و امکان تذکر نیست، همین که عمدا و اختیارا گوش ندهید و به تعبیری سخنان ایشان ناخواسته به گوشتان بخورد در این صورت شما هیچ گناهی مرتکب نشده‌اید.
