اخلاق فردی و اجتماعی
چه رابطه ای بین اخلاق فردی و اخلاق اجتماعی وجود دارد؟ آیا این ها متاثر از هم هستند؟ بعضى معتقدند تمام اصول اخلاقى بازگشت به مناسبات خاص اجتماعى انسان با ديگران مى كند، به طورى كه اگر اجتماعى اصلًا وجود نمى داشت و هر انسانى كاملًا جدا از ديگران مى زيست و هر فرد، بى خبر از وجود ديگران زندگى مى كرد، «اخلاق» اصولًا مفهومى نداشت، زيرا غبطه و حسد، تواضع و تكبر، حسن ظن، عدالت و جور، عفت، سخاوت و بخل و امثال اين ها همه از مسايلى است كه فقط و فقط در اجتماع و برخورد انسان با ديگران مفهوم دارد. بنا بر اين انسان منهاى اجتماع با انسان منهاى اخلاق همراه خواهد بود. ولى به عقيده ما در عين اين كه بايد اعتراف كرد كه بسيارى از فضائل و رذائل اخلاقى با زندگى اجتماعى انسان بستگى دارد، چنان نيست كه اين مسأله عموميت داشته باشد، زيرا بسيارى از مسائل اخلاقى هستند كه فقط جنبه فردى دارند و در مورد يك انسان تنها نيز كاملًا صادقند. مثلًا «صبر» يا «جزع» بر مصائب، شجاعت يا ترس در برابر پيشامدها، كوشش يا تنبلى در راه رسيدن يک فرد به هدف خود، غفلت يا توجه نسبت به آفريدگار جهان، شكر يا كفران در برابر نعمت هاى بى پايان او و امثال اين امور ـ كه علماى اخلاق در كتب اخلاقى از آن بحث نموده اند و جزء فضائل يا رذائل اخلاقى شمرده اند ـ مى تواند جنبه فردى داشته باشد و درباره يک فرد كه زندگى كاملًا جدا از اجتماع دارد نيز صدق كند.(1) ـ
ـــــــــــــــــــ
(1) زندگى در پرتو اخلاق، ص 24.
برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید
