اختصاص «امیرالمؤمنین» به علی(ع)

چرا لقب «امیر المومنین» اختصاص به حضرت علی(علیه السلام) دارد؟

این لقب برای حضرت علی(علیه السلام) یک لقب الهی است که توسط پیامبر(صلی الله علیه و اله) به ایشان داده شده است. همانطور که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) دارای القاب مخصوصی است که کسی قبل و بعد ایشان به این القاب نامیده نشده است. به عنوان مثال خداوند متعال در آیه چهلم سوره احزاب لقب «خاتَمَ النَّبِیِّینَ» را به ایشان می دهد که کلمه خاتم هم به معنای پایان دهنده انبیاء است و هم به معنای نگین آنها که در هر دو صورت، عظمت و برتری ایشان بر سایر انبیاء ثابت خواهد بود. در روایات و ادعیه نیز عبارت «سَیِّدِ الْمُرْسَلِین» فراوان به چشم می خورد که این لقب نیز خاصِ پیامبر(صلی الله علیه و آله) و دال بر برتری ایشان بر دیگر انبیاء است. امام سجاد(علیه السلام) در دعایی با ذکر این لقب بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) درود می‌فرستد: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدِ الْمُرْسَلِین».(1) اما در مورد اطلاق لقب «امیر المومنین» برای حضرت علی(علیه السلام) روایاتی وارد شده که به عنوان نمونه، به روایت زیر اکتفا می شود: حذیفه بعد از اینکه حضرت علی(علیه السلام) او را به عنوان حاکم مدائن برگزید در مدائن بر بالای منبر رفت و پس از حمد و ثنای الهی فرمود: «حمد خدای که حق را زنده نمود و باطل را از بین برد و عدالت را آورد و ظلم را کوبید و ظالمین را ذلیل نمود. ای مردم بخدا قسم اکنون صاحب اختیار شما "امیر المومنین حقیقی" شد او بهترین کسی است که بعد از پیامبر می شناسیم. او صاحب اختیار و سزاوارترین آنان به خلافت است. او نزدیکترین آنان به راستی و هدایت یافته ترین شان به سوی عدالت است راه و سیره وی از همه صحیح تر و نزدیکترین آنها در ارتباط با خداست. او نزدیکترینشان در خویشاوندی با پیامبر است بازگردید به اطاعت کسی که اولین پذیرنده ی اسلام است ....» مردم بر خواستند و به نیابت از امیر المومنین علی(علیه السلام) با حذیفه بیعت کردند. هنگامی که بیعت پایان یافت جوان ایرانی که مسلم نام داشت از انتهای جمعیت بر خواست و پرسید: ای امیر شنیدیم که در آغاز سخن گفتی که "بخدا قسم صاحب اختیار شما امیرالمومنین حقیقی شد" آیا با این کلام به خلفای قبل از او کنایه می زنی که آنها امیرالمومنین حقیقی نبودند؟ حذیفه پاسخ داد: خلفای قبل از علی ابن ابی طالب(علیه السلام) که با لقب امیرالمومنین نامیده شده بودند این نام را به خود نسبت داده بودند ومردم هم آنان را به همان اسم می خواندند اما علی ابن ابی طالب(علیه السلام) را جبرئیل از طرف خدا به این نام ملقب نمودند و پیامبر(صلی الله علیه و آله) شاهد سلام جبرئیل(علیه السلام) به علی ابن ابی طالب(علیه السلام) با لقب امیرالمومنین بود. اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و آله) نیز در زمان حیات او آن حضرت را امیرالمومنین صدا می زدند. در پایان نیز پیامبر(صلی الله علیه و آله) خطاب به امیر المومنین(علیه السلام) می فرماید: «طُوبَى لَكَ يَا عَلِيُّ سَلَّمَتْ عَلَيْكَ الْمَلَائِكَةُ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ عِنْدِ رَبِّ الْعَالَمِين‏»؛ خوشا به حالت ای علی که ملائکه آسمان با عنوان امیر المومنین به تو سلام کردند و این به امر خداوند متعال بود.(2) در مورد اختصاص این لقب به حضرت علی(علیه السلام) نیز باید گفت، امیرمؤمنان در این روایات معنای ویژه ‏ای دارد كه آن معنا متضمن خلافت بلافصل است؛ با توجه به این معنا تنها شامل امام علی(علیه السلام) می‏ شود، چون جز او كسی لایق این مقام نیست. لذا اگرچه دیگر ائمه(علیهم السلام) هدایتگر امت اند و اطلاق هادی یا مهدی بر آنها بلا اشکال است، اما لقب امیر المومنین بطور مطلق و به معنای جانشین بلافصل، اختصاص به امام علی(علیه السلام) خواهد داشت.

پي نوشت ها:

1. على بن الحسين عليه السلام، امام چهارم‏، (1376)، الصحيفة السجادية، اول، قم، نشر الهادی، ص 88.

2. ابن طاووس، على بن موسى‏، (1413)، اليقين باختصاص مولانا عليّ عليه السلام بإمرة المؤمنين‏، اول، قم، دار الکتاب، ص385.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید