آیا پیامبر در غزوه های خود آب بر دشمن بست؟

پرسش:
آیا پیامبر در غزوه‌های خود آب را بر دشمن بست؟؟

پاسخ:
مطالبی که درباره بستن آب بر دشمن توسط پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده و در فیلم «محمد رسول الله» هم به نمایش در آمده صحت ندارد. برخی نقل کرده‌اند که یکی از مسلمانان در جنگ بدر چنین پیشنهادی کرد و چنین اتفاقی افتاد. اما این ادعا دروغ است. متاسفانه در تاریخ اسلام موارد متعددی یافت می‌شود که مطالب خلاف واقع به پیامبر و مسلمانان نسبت داده شده است. برای آگاهی بیشتر به گفتار زیر توجه نمایید:

در کتاب‌های تاریخی آمده که یکی از اصحاب به نام «حباب بن منذر» پیشنهاد کرد که سپاه اسلام، در کنار نزدیک‌ترین چاه به محل استوار دشمن، مستقر شود و چاه‌های دیگر را از بین ببرد. بر سر چاهی که فرود آمده‌اند، حوضی بسازند و پر از آب کنند. آن گاه با دشمن بجنگند و نگذارند دست آن‌ها به آب برسد. از سوی این مورخان كه عمدتا اهل سنت هستند، نقدی درباره این جریان تاریخی بیان نشده است. ظاهر نوشته‌های آنان چنین است كه آن را پذیرفته‌اند.(۱)
اما از نظر ما این روایت به دلایل زیر، نمی‌تواند معتبر باشد:

۱. در مکانی که کفار قریش، مستقر شدند، «عُدْوَةُ القُصْوی» (قسمت بال) آب یافت می‌شد.
۲. کفّار قریش، زودتر از مسلمانان، وارد منطقه بدر شدند. منطقی نیست آنان در جایی استقرار یابند که آب نباشد و اجازه بدهند که دشمنان آنان، در جایی که چاه‌های آب است، استقرار یابند.(۲)
۳. ابن اسحاق نقل می‌کند که چون مشرکان به سوی حوضی که مسلمانان درست کرده بودند، رفتند، پیامبر فرمان داد که بگذارید از آب استفاده کنند.(۳)
۴. جلوگیری از استفاده دشمن از آب، با اخلاق و سیره پیامبر و مبانی اسلام، منافات دارد.
۵. روایت مذکور، مرسل است. فقط نام برخی از راویان در سند ذکر شده است.(۴)
۶. روایت را محمد بن حُمَید (ابن حمید)، ابو عبدالله رازی متوفای سال ۲۴۸ هجری(۵) از سلمه بن فضل رازی ابرش، متوفای سال ۱۹۱ هجری(۶) نقل کرده است. بیش‌تر رجال شناسان محمد بن حمید را موثق ندانسته‌اند. برخی او را دروغگو به حساب آورده‌‌اند.(۷) همچنین سلمه بن فضل را برخی چون نسائی ضعیف شمرده و بخاری درباره وی می‌گوید: احادیثی که نقل کرده، مورد انکار عالمان قرار گرفته است.(۸)
۷. در تفاسیر نیز آمده که دشمن پیش از مسلمانان وارد منطقه بدر شد و چاه‌های آب را در اختیار گرفت. مسلمانان نیاز شدیدی به آب داشتند که خود را شستشو داده و تشنگی خود را برطرف نمایند. باران الهی فرود آمد و مشکل مسلمانان برطرف شد.(۹) آیه ۱۱ سوره انفال به این مطلب اشاره دارد: «آبی از آسمان برای شما فرو فرستاد، تا به وسیله آن شما را پاک و پاکیزه نماید و پلیدی شیطان را از شما دور سازد».

از مطالبی که ذکر شد، روشن گردید که پیامبر در جنگ بدر، دشمن را از استفاده از آب محروم نساخت. این روش میان مسلمانانِ پای‌بند به مبانی اسلام، کار خلافی به شمار می‌آمد. هیچ گاه مسلمانان راستین، چنین عملی انجام نمی‌دادند.

پی‌‌نوشت‌ها:
۱. تاریخ طبری، محمد بن جریر، ج۳، ص۹۵۷، ترجمه ابو القاسم پاینده، تهران، اساطیر، چ پنجم، ۱۳۷۵ش؛ کامل ابن اثیر، ج۲، ص۱۲۲، ۱۳۸۶ - ۱۹۶۶م، ناشر:‌دار صادر للطباعة والنشر،‌دار بیروت للطباعة و النشر؛ بلاذری؛ الطبقاتالكبری، محمد بن سعد كاتب واقدی، ج۴، ص۴۷۸، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه، ۱۳۷۴شُ.
۲. جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ج۵، ص۲۹۱۰تا۲۹۳، ناشر‌دار الحدیث، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش.
۳. سیره ابن هشام، ج۲، ص۲۳۴؛ کامل ابن اثیر، ج۲، ص۱۲۳.
۴. تاریخ طبری.
۵. سیر أعلام النبلاء، ذهبی، ج۱۱، ص۵۰۶، چاپ: ۱۴۱۳ - ۱۹۹۳، ناشر: مؤسسة الرسالة، بیروت، لبنان.
۶. همان، ج۹، ص۵۰.
۷. همان، ج۱۱، ص۵۰۳ ۵۰۵.
۸. همان، ج۹، ص۵۰؛ لسان المیزان، ابن حجر، ج۳، ص۷۰، سال چاپ: ۱۳۹۰ - ۱۹۷۱ م، ناشر: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، لبنان.
۹. تفسیر نمونه، ج۷، ص۱۰۶؛ مكارم شیرازی، ناشر:‌دار الكتب الإسلامیة، تهران، سال چاپ: ۱۳۷۴ ش؛ المیزان فی تفسیر القرآن، طباطبایی، ج۹، ص۱۸ ۱۹، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، ۱۴۱۷ ق.