آیا شب قدر قبل از اسلام وجود داشت ؟

پرسش:

آیا شب قدر قبل اسلام هم وجود داشت؟

پاسخ:

شب قدر شبی است که قرآن در آن نازل شده است:

«إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیلَةِ الْقَدْرِ [قدر/۱] ما آن [قرآن] را در شب قدر نازل كردیم!»

و این شب از هزار ماه بهتر است:

«لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ[قدر/۳] شب قدر بهتر از هزار ماه است!»

شاید این دو ویژگی، ویژگی‌هایی باشند که قبل از اسلام وجود نداشته است. چون قطعا قرآن قبل از پیامبر خاتم(صلی الله علیه و اله) نازل نشده بود و شاید به برکت همین نزول قرآن، ارج و شرافت شب قدر، تا بدین حد شده که از هزار ماه بهتر باشد. از همین رو بعضی مطابق حدیثی معتقد هستند که شب قدر مخصوص امت آخر الزمان است.

در تفسیر نمونه می‌گوید: «صریح روایات متعددی این است كه این از مواهب الهی بر این امت می‌باشد، چنان كه در حدیثی از پیغمبر اكرم(صلی الله علیه و اله) آمده است كه فرمود: ان اللَّه وهب لامتی لیلة القدر لم یعطها من كان قبلهم: خداوند به امت من شب قدر را بخشیده و احدی از امتهای پیشین از این موهبت برخوردار نبودند.[۱]»[۲]

لازم به ذکر است که بعد از پیامبر(صلی الله علیه و اله) و نزول قرآن نیز شب قدر، هر ساله تکرار می‌شود. در تفسیر نمونه می‌گوید: «تعبیر به فعل مضارع (تَنَزَّلُ) كه دلالت بر استمرار دارد، و همچنین تعبیر به جمله اسمیه"سَلامٌ هِی حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ" كه نشانه دوام است نیز گواه بر این معنی است. به علاوه روایات بسیاری كه شاید در حد تواتر باشد نیز این معنی را تأیید می‌كند.»[۳]

اما شب قدر خصائص دیگری دارد که منحصر به امت آخر الزمان نیست. بلکه برای هر دوره‌ای لازم است. مثل مقدر شدن سرنوشت بندگان، یا نزول فرشتگان بر حجت الهی، از این رو در احادیث به این نکته اشاره شده است که شب قدر از ابتدای خلقت وجود داشته است:

امام جواد علیه‌السلام می‌فرماید: خدای- جل ذكره- شب قدر را در ابتدای خلقت دنیا آفرید و در آن شب نخستین پیغمبر و نخستین وصیی كه باید باشد (آدم و شیث را) آفرید [وجود آنها را مقدر ساخت] و حكم فرمود كه در هر سال شبی باشد كه در آن شب تفسیر و بیان امور تا چنان شبی در سال آینده فرود آید، هر كه آن شب را انكار كند، علم خدای عز و جل را رد كرده، زیرا پیغمبران و رسولان و محدثان جز به وسیله حجتی كه درآن شب به آنها میرسد با حجتی كه جبرئیل علیه‌السلام (در غیر آن شب) برای آنها می‌آورد، قائم نشوند و به پا نایستند (زیرا برنامه رهبری خلق و برخی علوم خاصف را در آن شب به دست می‌آورند)

راوی گوید: عرض كردم: جبرئیل یا ملائكه دیگر نزد محدثان هم می‌آیند؟ فرمود: درباره پیامبران  (علیهم السلام ) و رسولان كه شكی نیست و نسبت به غیر ایشان، ناچار باید از نخستین روز آفرینش زمین، تا پایان جهان حجتی برای اهل زمین بوده باشد كه خدای تعالی تفسیر امور را در آن شب بر محبوبترین بندگانش نازل فرماید.[۴]

[۱]. در المنثور" جلد ۶ صفحه ۳۷۱.

[۲]. تفسیر نمونه، ج۲۷، ص: ۱۹۰.

[۳]. تفسیر نمونه، ج۲۷، ص: ۱۹۰.

[۴]. الكافی، ج۱، ص: ۲۵۰.