ابلیس,شیطان,یا شیاطین

پرسش:
ما شیطان داریم یا شیاطین و تفاوت آن با ابلیس چیست؟ 

پاسخ:
بنا بر نظر برخی از صاحب نظران، «ابلیس» و «شیطان» اسم خاص نیست بلکه وصف است، یعنی موجود شروری است که از رحمت الهی مأیوس و از خیر به دور است.
در «قاموس قرآن» آمده:
مراد از «إِبلِیس‌» در قرآن، موجودی است زنده، با شعور، مکلّف، نامرئی، فریبکار و... که از امر خداوند سر پیچید و به آدم سجده نکرد، در نتیجه رانده شد و مستحق عذاب و لعن گردید.
او در قرآن اکثرا به نام شیطان خوانده شده و فقط در یازده محلّ ابلیس به کار رفته است.

در این که آیا این کلمه عَلَم شخص است و نام مخصوص اوست و یا صفت است و به واسطه یأس از رحمت خدا، به او ابلیس گفته شده، باید گفت اگر ثابت شود که اسم اصلی او «عزازیل» و کلمه «ابلیس» عربی است، صفت بودن آن بهتر به نظر می‌رسد. مؤید این نظر، روایتی است که از حضرت رضا (علیه‌السلام) نقل شده که می‌فرمایند: «نام او حارث بوده، ابلیس نامیده شد زیرا که از رحمت خدا مأیوس گردید.»(۱)
«شیطان» وصف است نه اسم خاص آن روح شریر، و به مناسبت دوری از خیر و از رحمت حق تعالی، وصف شیطان بر او اطلاق شده است.(۲)
بنابراین؛ به هر موجود شروری که مأیوس از رحمت خدا و دور از خیر باشد، اعم از این که از جنس انسان باشد یا جن، می‌توان به او «ابلیس» یا «شیطان» اطلاق کرد.
 

پی نوشت‌ها:
۱. ر.ک: قرشی، قاموس قرآن، ج۱، ص۲۲۶ و ۲۲۷.
۲. همان، ج۴، ص۳۳.