پیامبران الهی

پرسش:

آیا تعداد پیامبران ۱۲۴۰۰۰ نفر بوده ؟چگونه در مدت ۷۰۰۰ سال این همه پیامبر آمده اند؟

پاسخ:

راههای علم و آگاهی پیدا كردن نسبت به حقائق، مختلف است، بعضی مطالب با براهین و استدلال‌های عقلی و برخی نیز با تجربه و مشاهده معلوم و ثابت می‌شوند؛ امّا نباید فراموش كرد كه تنها راه علم و آگاهی پیدا كردن به یك حقیقت، تعقّل و اندیشیدن و یا تجربه نیست. چه بسا مطالبی كه قابل تجربه نبوده و با براهین و ادله عقلی نیز ثابت نمی‌شوند همانند تاریخ و سرگذشت پیشینیان.

به خوبی روشن است كه كسی از راه تجربه و یا تفكّر و اندیشیدن نمی‌تواند نسبت به تاریخ گذشته آگاهی پیدا كند در این‌گونه موارد تنها راه كسب اطّلاعات و آگاهی، گوش سپردن به گفته تاریخ نگاران و یا كسانی است كه از گذشته به هر طریقی آگاهی دارند و راستگویی آنها مُبَرهن است.

مسأله تعداد انبیاء و همچنین تعداد امامان و اینكه چه كسانی پیامبر یا امام بوده‌اند. از جمله مواردی اند كه با حس، تجربه و عقل ثابت نمی‌شود.

البته اصل ضرورت بعثت انبیاء و امامت و مسائلی همچون لزوم عصمت انبیاء و امامان و همچنین نیازمندی جامعه بشری به انبیا و امامان متعدد، با ادلة عقلی ثابت می‌شوند، چنانکه علمای علم كلام این ادله را ذكر نموده‌اند[۱] و در روایات هم بر این ادله عقلی تأكید شده است و معصومین ـ علیهم السّلام ـ نیز در موارد متعدد به این ادله عقلی استدلال نموده‌اند.[۲]

امّا اینكه پیامبران و امامان چند نفر و چه كسانی بوده‌اند مسلّماً خارج از حوزة عقل و تجربه است. تنها راه آگاهی از این مسأله گوش سپردن به گفته های مورّخین و كتب تاریخی و یا گوش سپردن به كسانی است كه خداوند آگاهی و دانش این مطالب را به آنها ارزانی داشته است.

در مورد تعداد پیامبران،قرآن كریم،علاوه بر ذكر نام تعدادی از پیامبران بزرگ الهی،به این واقعیت هم اشاره می كند كه تعداد پیامبران،بیشتر از آن است كه نام آنها در قرآن آمده است، خداوند به این موضوع در آیه ۷۸ سوره غافر اشاره كرده و می فرماید:

«وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنَا عَلَیكَ وَمِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَیكَ؛ ما پیش از تو رسولانی فرستادیم؛ سرگذشت گروهی از آنان را برای تو بازگفته، و گروهی را برای تو بازگو نکرده‌ایم» و همچنین در آیه ۳۶ سوره نحل هم می فرماید:«وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولا: ما در هر امتی رسولی برانگیختیم».

پس آنچه از قرآن بدست می آید این است كه پیامبران متعددی برای راهنمایی بشر از سوی خدا به پیامبری مبعوث شده اند.

بنابراین در قرآن كریم به تعداد دقیق پیامبران الهی اشاره ای نشده است، لذا باید برای یافتن پاسخ به این سوال كه تعداد پیامبران الهی،چند نفر بوده است،به روایات نقل شده از معصومین(علیهم السلام) مراجعه كنیم:

در بحار الانوار روایاتی نقل شده است که تعداد پیامبران را ۱۲۴ هزار نفر ذکر کرده است . شماری از این روایات عبارت است از:

۱ . حضرت رسول می فرماید: «خداوند ۱۲۴ هزار پیامبر آفریده و من گرامی ترین آنان نزد خداوند هستم . . . و ۱۲۴ هزار وصی آفریده که علی (ع) گرامی ترین آن ها نزد خداوند و بهترین ایشان است .»[۳]

۲ . امام زین العابدین (ع) فرمود: «هر کس دوست دارد ۱۲۴ هزار پیامبر با او مصافحه کنند، امام حسین (ع) را در نیمه شعبان زیارت کند; چرا که ارواح پیامبران از خداوند برای زیارت حضرتش اذن می گیرند و به آنان اجازه داده می شود و پنج نفر از ایشان اولوالعزم هستند».[۴]

۳ . ابوذر (ره) از پیامبر خدا (ص) سؤال کرد: پیامبران چند نفرند؟ حضرت (ص) فرمود: «۱۲۴ هزار پیامبر . . . .»[۵]

۴ . شیخ صدوق (ره) در کتاب اعتقادات می فرماید: «عقیده ما (شیعه امامیه) در تعداد انبیا این است که آنان ۱۲۴ هزار نفرند و هر کدامشان وصی ای دارند .»[۶]

مرحوم علامه طباطبائی در تفسیر «المیزان » ، بعد از ذکر روایت ابوذر (ره) در تعداد انبیا، می فرماید: «قسمت اول این حدیث که مشتمل بر تعداد پیامبران است، از مشهورات است که شیعه و سنی در کتبشان نقل کرده اند . صدوق در «خصال » و «امالی » از حضرت رضا (ع) از پیامبر خدا (ص) و از زید بن علی از اجدادش از امیرالمؤمنین (ع) و ابن قولویه در «کامل الزیارة » و سید در «اقبال » از امام سجاد (ع) و در «بصایر الدرجات » از امام باقر (ع) روایت کرده اند.[۷]

بنابراین، منشا شهرت چنین تعدادی روایات یاد شده است

اما در منابع موجود نام تعداد بسیار اندکی از پیامبران به چشم می خورد. شماری از علل این مساله عبارت است از:

۱ . اکثر انبیا شریعت مستقل نداشتند و به شریعت پیامبر دیگر دعوت می کردند; مثل حضرت لوط در زمان حضرت ابراهیم. این پیامبران خودشان به طور مستقیم از خداوند وحی دریافت می کردند; ولی از سوی وی مامور به شریعت پیامبر دیگری بودند.

۲ . بسیاری از انبیا معروف نبودند و براساس روایات، بر یک شهر یا روستا و یا حتی یک خانواده مبعوث شدند.

در مورد اینكه چگونه در این مدت ۱۲۴۰۰۰پیامبر آمده اند باید عرض كنم:

آنچه مسلم است این است که همه این انبیاء پشت سر هم نیامده اند بلکه بسیاری از آنها در یک زمان و در مناطق مختلف مشغول تبلیغ دین بوده اند.شاهد این ادعا آن است که طبق آیات قرآن کریم حضرت لوط و حضرت ابراهیم (علیهما السلام) در یک زمان بوده اند.

همچنین روایات مختلفی داریم که نشان می دهد چندین پیامبر در یک زمان مشغول به تبلیغ بوده اند. از جمله در روایات متعددى آمده است كه بیان می کند بنى اسرائیل در یك روز دو، یا سه ،یا چهار پیامبر و یا حتى هفتاد پیامبر را (در یك روز) به شهادت رسانیدند، بدون آن كه در آن روز بازار و كسب و تجارت خود را تعطیل كرده باشند..... فَكَانَتْ بَنُو إِسْرَائِیلَ تَقْتُلُ فِی الْیَوْمِ نَبِیَّیْنِ وَ ثَلَاثَةً وَ أَرْبَعَةً حَتَّى إِنَّهُ كَانَ یُقْتَلُ فِی الْیَوْمِ الْوَاحِدِ سَبْعُونَ نَبِیّاً وَ ... .[۸]

پی نوشت:

[۱]. ر.ک: مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقائد، ج۲-۱.

[۲]. فیض كاشانی، ملامحسن، الوافی، اصفهان، چاپ مؤسسة امیر المؤمنین، ص ۲۱، باب اضطرار الی الحجة، ح ۱.

[۳]. بحارالانوار، مجلسی، ج ۱۱، ص ۳۰.

[۴]. همان، ص ۵۸.

[۵]. همان، ص ۳۲.

[۶]. همان، ص ۲۸.

[۷]. المیزان، ج ۲، ص ۱۴۴.

[۸]. بحارالانوار، ج۱۱، ص۴۷.