خداوند احد یا واحد؟

پرسش:
خداوند احد است یا واحد و این دو چه تفاوت دارند؟

پاسخ:
«احدیت» و «واحدیت» هر دو از اقسام «توحید ذاتی» هستند. «احدیت» به این معناست که خداوند بسیط است و هیچ ترکیب خارجی و ذهنی در او راه ندارد، یعنی اصلا ما در توحید احدیت فعلا با این کاری نداریم که خدا حتما یکی است یا می تواند همتا هم داشته باشد، فعلا در مقام تحلیل خود ذات می گوییم این ذات هیچ اجزائی ندارد. مرکب از اجزا نیست، این یعنی توحید احدیت.

قسم دوم «واحدیت» است بدین معنا که خدا تک است و مثل و همتایی ندارد. به تعبیر دقیق خدا نه تنها دوتا نیست، بلکه اصلا دوئیت بردار نیست.(1)

با تأمل در آنچه گذشت روشن می شود «واحدیت» از لوازم «احدیت» است، یعنی نمی شود موجودی بسیط باشد و هیچ ترکیبی در او راه نداشته باشد، اما دوتا باشد! این اصلا نشدنی است. چون اگر خدا دوتا باشد حتما باید این دو خدا در کنار این که در خدا بودن اشتراک دارند، تفاوت هایی هم داشته باشند تا دوتا باشند، وگرنه اگر هیچ تفاوتی در کار نباشد که دوتا نیستند. بنابراین اگر بخواهد دو خدا وجود داشته باشد باید از یک سری شباهت ها و یک سری تفاوت ها ترکیب شده باشند.

طبق تحلیلی که گذشت اگر موجودی کاملا بسیط بوده و هیچ ترکیبی در او راه نداشته باشد اصلا دوئیت بردار نیست، و نمی شود که دوتا یا چندتا باشد. بنابراین خدا هم «احد» است، و هم «واحد»، همانطور که در آیات ابتدایی و انتهایی سوره توحید به هر دوی این اقسام توحید اشاره فرموده است: «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد*...*وَ لَمْ يَكُن لَّهُ كُفُوًا أَحَد»؛ بگو خداوند احد است... و هیچ همتا و هم کفوی برای او نیست.(2)

پی نوشت ها:
1. برای اطلاع بیشتر در مورد «احدیت» و «واحدیت» ر.ک: سبحانی، جعفر، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، المركز العالمي للدراسات الإسلامية، قم، چاپ سوم، 1413ق، ج2، صص11-30.
2. توحید:112/ 1و4.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید