جنین شناسی؛ رابطه علم و دین
رابطه علم و دین در باره جنین شناسی چگونه است؟ آیا نظر اسلام درباره مراحل جنین (نطفه و علقه و مضغه) با نظر علم سازگاری دارد؟ اگر خیر کدام تصویر درست تری ارائه کرده اند؟
علم و دین در نگاه درست، مکمل و مؤید یکدیگر بوده و در کنار هم افق های جدیدی پیش روی بشر می گشایند. بنابراین هر کجا تعارضی میان علم و دین پیش آمد نشان می دهد که یا آن دین، دین حقیقی نیست، و یا علم به خطا و بیراهه رفته است. تعارض انگاری که میان علم و دین در غرب مطرح شد نشأت گرفته از افراط گرایی در علوم تجربی و کاستی های مسیحیت بوده است، نه این که علم حقیقی و دین راستین با یکدیگر تعارض داشته باشند.
در مورد مراحل رشد جنین هماهنگی میان قرآن و علم جنین شناسی بسیار پررنگ و چشمگیر است که مقالات و کتاب های خوبی نیز در این زمینه نوشته شده است. قرآن کریم خلقت انسان را ابتدا از منی، نطفه، علقه، مضغه، شکل گیری استخوان ها، و پوشیده شدن روی آن ها با گوشت تبیین می کند. بنابراین پس از انعقاد نطفه قرآن کریم اولین مرحله را علقه می نامد: «ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً»؛ آن گاه نطفه را به صورت علقه درآورديم، پس آن علقه را [به صورت] مضغه گردانيديم.(1)
«علق» جمع «علقه» است كه در معانى متعددى مثل خون بسته، زالو و ... استعمال شده است. ولى اصل همه معانى آن به يك معنا بر مى گردد يعنى: «چيزى كه به چيز بالاتر آويزان شود». و از آن جا كه زالو و خون بسته به چيز ديگرى مىچسبند و بدان آويزان مىشود علق ناميده شده است.(2)
جالب آن که «علقه» با تمامی این معانی سازگار است، به عنوان مثال به معنای خون بسته شده با حالت ابتدایی شکل گیری جنین سازگار است، در بیست و یکمین روز شکل گیری جنین سیستم خونی بسته می شود و قلب ابتدایی شروع به کار می کند ودر روز بیست و دوم از خون مادر می مکد.(3)
و هم چنین با معنای زالو، همانطور که پرفسور «کیدمور» با مقایسه زالو و جنین در 24 روزگی آن ها را از جهت انحنا، و پهنای سر و ستون فقرات و آویزشدن به بدن و مکیدن خون کاملا همگون یافت.(4)
مرحله بعدی که قرآن از آن نام می برد «مضغه» است: «ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَ غَيْرِ مُخَلَّقَةٍ؛ و بعد از خون بسته شده، سپس از مضغه، كه بعضى داراى شكل و خلقت است و بعضى بدون شكل»(5). «مضغه» به معناى گوشت جويده شده است. پس مضغه عبارت است از قطعه اى از گوشت كه شبيه گوشت جويده شده است. بنابراین، آن خون بسته شده در مرحله بعد، تبدیل به پاره گوشتی شبیه گوشت جویده شده می شود.
دكتر «موريس بوكاى» نيز در مورد آيه 5 سوره حج و 14 سوره مؤمنون نكات علمى جالبى را بيان مى كند. او مى نويسد: «گوشت (جويده) ترجمه كلمه «مضغه» است مانند گوشت (تازه) ترجمه كلمه «لحم» است. اين تمايز شايسته تذكر است جنين در ابتدا جرم كوچكى است كه در مرحله اى از رشدش با چشم غير مسلح كاملا به صورت گوشت جويده پديد مى گردد.(6)
قرآن کریم به زیبایی از دو تغییر در این مرحله یاد می کند: مرحله مضغه نامتمايز (يا غير مخلّقه) كه تا پايان هفته چهارم ادامه دارد و هيچ گونه تمايزى در اعضاى بدن وجود ندارد، و دوّم: مرحله مضغه متمايز (يا مخلّقه) كه از ابتداى هفته پنجم شروع مى شود.(7)
از اواسط هفته سوم مرحله تغییر شکل و حرکت سلول های لایه های زاینده جنین آغاز می شود و هر کدام مسئولیت تشکیل یکی از اندام های بدن را بر عهده می گیرند. این مرحله تا پایان ماه دوم بارداری به طول می انجامد.(8)
پی نوشت ها:
1. مومنون: 14/23.
2. محمد علی رضایی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، كتاب مبين، رشت، چاپ اول، 1381، ص 483.
3. بررسی تطبیقی آیات مربوط به علقه با علم جنین شناسی، فصلنامه مطالعات قرآنی، شماره 4، ص 13.
4. همان، ص14.
5. حج: 5/22.
6. پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، محمد علی رضایی، ص497
7. همان، ص495
8. مقایسه مراحل تکامل جنین انسان از دیدگاه قرآن، حدیث، و علم جنین شناسی، پژوهش های علم و دین، شماره 2، ص169.
برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید
