علم لدنی

خداوند به حضرت خضر(علیه السلام) علم لدنی داد که علمی بدون واسطه بوده، و از علم انبیاء اولوالعزم هم ظاهرا بالاتر بود. آیا علم لدنی هم قابل اشتراک است؟

در سوال شما چند مسئله وجود دارد که باید در نکات متعددی به آنها پاسخ داد: نکته اول: علم لدنی به علمی می گویند که نزد خداوند است و احدی از آن آگاه نمی شود مگر آنکه خود خداوند از طرق غیبی او را آگاه سازد؛ یعنی علمی است که نه از روش حصولی یا اکتسابی، بلکه از طریق خداوند برای بشر حاصل می شود،(1) و این تعبیر «لدنی» از آیه شریفه «عَلَّمْنَاهُ مِن لَّدُنَّا عِلْمًا»؛ او را از علمی نزد خودمان آگاه ساختیم(2) گرفته شده است. بنابراین همه انبیاء چه اولوالعزم و چه غیر اولوالعزم مراتبی از علم لدنی را دارا بوده اند، همین وحی خودش از سنخ علوم لدنی است بنابراین تمام انبیا که به آنها وحی میشده دارای علم لدنی بوده اند. اما در مراتب این علم بین انبیا تفاوت وجود دارد، و علوم برخی از آنها گسترده تر و عمیق تر از علوم دیگران بوده است. نکته دوم: اینطور نیست که علم خضر از تمام انبیا اولوالعزم بالاتر باشد، قطعا طبق ادله متعدد روایی، پیامبر(صلی الله علیه و آله) و ائمه(علیهم السلام) از نظر علم و سایر اوصاف کمالیه از جمیع مخلوقات برتر و بالاتر هستند. روایات متعددی بر این مسئله دلالت دارند، به عنوان نمونه سماعة بن مهران در روایتی با سند صحیح از امام صادق(علیه السلام) روایت می ­کند: «إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عِلْمَيْنِ عِلْماً أَظْهَرَ عَلَيْهِ مَلَائِكَتَهُ وَ أَنْبِيَاءَهُ وَ رُسُلَهُ فَمَا أَظْهَرَ عَلَيْهِ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِيَاءَهُ فَقَدْ عَلِمْنَاه‏»؛ به درستی که برای خداوند متعال دو علم است، علمی که آن را بر ملائکه و پیامبران و رسولانش آشکار نموده،(و علمی که برای ایشان آشکار نکرده) پس تمام آنچه که بر ملائکه و رسولان و انبیا آشکار نموده ما نیز از آن آگاهیم.(3) همچنین در روایت دیگری می­ فرمایند: «مُوسَى وَ الْخَضِرَ أُعْطِيَا عِلْمَ مَا كَانَ وَ لَمْ يُعْطَيَا عِلْمَ مَا هُوَ كَائِنٌ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ أُعْطِيَ عِلْمَ مَا كَانَ وَ مَا هُوَ كَائِنٌ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَوَرِثْنَاهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص وِرَاثَة»؛ به موسی و خضر علم آنچه که گذشته اعطا شد نه علم آنچه که بعدها تا روز قیامت اتفاق خواهد افتاد، و به درستی که به رسول الله(صلی الله علیه و آله) علم به گذشته و آینده تا روز قیامت اعطا شد، پس ما آن را به طور کامل از رسول الله(صلی الله علیه و آله) به ارث بردیم.(4) بنابراین هیچ یک از انبیاء و ملائک به چیزی آگاه نیستند که ائمه(علیهم السلام) از آن بی اطلاع باشند. نکته سوم: اگر منظورتان از اشتراک گذاری علم لدنی این است که آیا صاحب علم لدنی می تواند آن را با دیگران به اشتراک بگذارد خب پاسخ مثبت است، همانطور که خضر پس از پایان ماجرا حکمت رفتارهایش را با موسی در میان گذاشت، البته این نحو اشتراک گذاری خودش علم لدنی به شمار نمی رود، بلکه گزارشی از یک علم لدنی است، همانطور که انسان میتواند مکاشفه ای که به علم حضوری داشته را در قالب الفاظ برای دیگران بازگو کند. علم لدنی آن علمی است که خداوند انسان را از آن آگاه کند، نه اینکه انسانی، انسان دیگری را از آن آگاه کند.

پی نوشت ها:

1. سجادی، سید جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، انتشارات دانشگاه تهران‏، تهران، چاپ سوم، 1373ش، ج2، ص1336.

2. کهف:65/61.

3. کلینی، محمد، الكافي، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ چهارم، 1407ق، ج1، ص255.

4. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد(ص)، ‏ مكتبة آية الله المرعشي النجفي‏، قم، چاپ دوم، 1404ق، جزء3، ص128.

http://http://www.askquran.ir/showthread.php?t=60283&p=893259&viewfull=1#post89