فلسفه صلوات

فلسفه صلوات چیست؟ و چرا ما شیعیان بر محمد و خاندانش درود می فرستیم؟ در ابتدا مقدمه کوتاهی عرض می کنیم: با توجه به اینکه نور وجودی پیامبر (صلی الله علیه و آله) اولین مخلوق است و مخلوقات دیگر از جمله ائمه معصومین (علیهم السلام)، عرش، ملائک و... از نور وجودی حضرت خلق شده اند: «جابر بن عبد اللَّه نقل كرده كه به پيامبر اكرم (صلوات الله علیه) گفتم اوّل چيزى كه خداوند آفريد چه بود؟ فرمود نور پيامبرت كه از آن تمام خير و خوبيها را آفريد؛ بعد آن نور را در مقام قرب خود هر چه خواست نگه داشت، سپس به چند قسمت تقسيم نمود، از يك قسمت، عرش و از ديگرى كرسى و حاملين عرش و خزنه كرسى را آفريد و قسمت چهارم را در مقام حبّ قرار داد تا موقعى كه خواست؛ آنگاه آن به چند قسمت تقسيم نمود؛ از يك قسمت، قلم و از قسمت ديگر لوح و از قسمت ديگر بهشت را آفريد و قسمت چهارم را در مقام خوف نگه داشت تا زمانى كه می خواست، سپس آن را به چند قسمت تقسيم نمود و ملائكه را از يك قسمت و خورشيد را از قسمت ديگر و ماه و ستارگان را از قسمت سوم آفريد و قسمت چهارم را در مقام رجاء قرار داد تا هنگامى كه می خواست، آنگاه آن را چهار قسمت كرد؛ عقل را از يك قسمت، علم و حلم را از قسمت ديگر و عصمت و توفيق را از قسمت سوم آفريد و قسمت چهارم را در مقام حياء قرار داد تا موقعى كه می خواست، سپس با ديده هيبت بر او نگريست؛ آن نور به صورت قطرات درآمد و يك صد و بيست و چهار هزار قطره شد كه از هر قطره ‏اى روح پيامبر و رسولى را آفريد، سپس ارواح انبيا تنفسي كردند و از تنفس آنها، ارواح اوليا و شهداء و صالحين را آفريد.»(1)؛ بنابراین، عالم هستی می شود مظهر نور وجودی پیامبر و به عبارتی دیگر عالم هستی مظهر تمام نمای انسان کامل است.(2) فلذا عالم هستی، از جمله ملائک و انسان و ... شأنی از شئون انسان کامل است، چنانچه قوای درونی انسان مانند قوه «خیال» شأنی از شئون جان و روح ماست. با توجه به مقدمه فوق الذکر، در فلسفه «صلوات» عرض می کنیم: صلوات ما، طلب فيض است از خدا برای رسول خدا (صلوات الله علیه) و اهل بيت (علیهم السلام). وقتی فيض بر آنها جاری شد، چيزی بر ذات آنها افزوده نمی شود؛ چون مانند اين است كه روی ظرف پر از آب، دوباره آب بريزيد؛ در اين صورت، آب اضافی، سر ريز می شود. سر ريز اين فيض، در مراتب پايين وجود جاری می شود و به تك تك شئونات اهل بيت (علیهم السلام) می رسد؛ كه خود ما هم از شئونات ايشان هستيم. لذا اين فيض، شئونات اهل بيت (علیهم السلام) را رشد می دهد نه ذاتشان. بنابراین فلسفه صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد(صلوات الله علیهم)، رشد معنوی و ترقی وجودی انسان است. انسان با صلوات فرستادن، از خداوند بر محمد و آلش، طلب فیض می کند و چون معصومین (علیهم السلام) در نهایت کمال هستند، اندك كمالی بر ذات او اضافه نمی كند؛ بلكه صلوات از ذاتش سر چشمه گرفته در شئوناتش جاری می شود و خود ما را سيراب می سازد. به عبارتی دیگر این فیض سر ریز شده و به ظهورات و شئونات اهلبیت (علیهم السلام) می رسد، لذا انسان با صلوات فرستادن بر پیامبر و اهلبیت پیامبر، موجب رشد و ترقی معنوی خود می شود. از این جهت است که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «صَلُّوا عَلَیَّ فَإِنَّ الصَّلاَةَ عَلَیَّ زَکَاةٌ لَکُمْ» صلوات بر من بفرستید، چرا که صلوات بر من، باعث نموّ (روح و جان) شما می‌شود.(3) به همین جهت است که در زیارت جامعه کبیره آمده است: «وَ جَعَلَ صَلاَتَنَا عَلَیْکُمْ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وِلاَیَتِکُمْ طِیباً لِخُلْقِنَا وَ طَهَارَةً لاِنْفُسِنَا وَ تَزْکِیَةً لَنَا وَ کَفَّارَةً لِذُنُوبِنَا»؛ خداوند صلوات ما را بر شما (پیامبر و آل پیامبر) و ولایت ما را نسبت به شما، سبب پاکیزگی اخلاق، طهارت نفوس و رشد معنوی و کفّاره گناهان ما قرار داده است.

ــــــــــــــــــــــــ

(1) مجلسی، بحار الأنوار، ج ‏25، ص 22.

(2) توضیح این مطلب: اوّل حقيقتی كه از ذات خداوندی ظاهر شد، نور وجود بود كه سرتاسر عالم را روشن ساخته است و بدون وجود هيچ موجودی ظهور نخواهد داشت؛ لذا از آن حقيقت وجودی تعبير به نور خدا شد. اين حقيقت مرتبه مرتبه تنزّل يافت و در هر مرتبه به صورتهايی چون عرش و كرسی و هفت آسمان و ملائك و ... ظاهر شد، لذا گفته می شود مخلوقات مظهر انسان کامل هستند.

(3) متقی هندی، کنزالعمال، ج 1، ص 494، ش 2182.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید