فاتحه برای شهداء

شهدا به فاتحه ای که ما برایشان می خوانیم، نیاز دارند یا خیر؟ 1. بر اساس آیات و روایات، مقام شهدای اسلام در عالی ترین و رفیع ترین مقامات قرب الهی یاد شده، چنان که خداوند در آیاتی از قرآن می فرماید: «وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ»؛ مرده نپندارید کسانی که در راه خدا کشته می‌ شوند، بلکه زنده‌ اند و نزد خدای خود روزی می‌ برند.(1) در این آیه از ویژگی‌های شهدا پرده برداشته که آنان زنده‌ اند و تمام خصوصیات حیات واقعی و طیبه را دارا می‌ باشند. آن هم در بهترین مقام و منزلت، یعنی مقام عند ربی. «الَّذینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فی سَبیلِ اللّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللّهِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْفائِزُونَ»؛ کسانی که ایمان آورده و هجرت کرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداخته‌ اند، نزد خدا مقامی هر چه والاتر دارند و اینان همان رستگارانند.(2) در این آیه جهاد گران با مال و جان در راه خدا را رستگاران معرفی کرده و سعادت آنها را تضمین نموده، چرا که مقام‌شان در نزد خداوند بلند و عظیم است. «فَلْیُقاتِلْ فی سَبیلِ اللّهِ الَّذینَ یَشْرُونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا بِالْآخِرَةِ وَ مَنْ یُقاتِلْ فی سَبیلِ اللّهِ فَیُقْتَلْ أَوْ یَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً»؛ کسانى که زندگى دنیا را به آخرت فروخته اند، باید در راه خدا پیکار کنند! و آن کس که در راه خدا پیکار کند، و کشته شود یا پیروز گردد، پاداش بزرگى به او خواهیم داد.(3) در این آیه ابتدا تکلیف مؤمنان را مشخص می‌ کند که باید در برابر (کفار و مشرکین) جهاد کنند. و حال اگر در این جهاد چه کشته شوند و چه فاتح باشند هر دو را پیروز می‌‌ داند و پاداش عظیم می‌ دهد. چنانکه ملاحظه می کنید، در آیات فوق، شهداء را انسان‌ هایی برجسته و بیدار معرفی می‌ کند و آنها را پیروز واقعی این دنیا و آن دنیا و روزی خور در نزد خداوند و سعادتمند و فاتح و دارای مقام بلند و شاهد بر دیگر امت‌ها معرفی می‌ کند و پاداش شهدا را خداوند بر خود مفروض می‌ داند. 2. در روایات دینی نیز بسیار به شأن و مقام والای شهدا اشاره شده، نظیر: - امام صادق (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل فرمودند: «سه طایفه شفاعت می‌کنند و شفاعتشان پذیرفته می‌شود: پیغمبران، علماء و شهدا.»(4) - رسول‌ خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «فَوقَ كُلِّ ذِي بِرٍّ بِرٌّ حتّى يُقتَلَ الرجُلُ في سبيلِ اللّه ِ، فإذا قُتِلَ في سبيلِ اللّه ِ فليسَ فَوقَهُ بِرٌّ»؛ بالاى هر نيكوكارى، نيكوكاری [ديگرى] است تا آن گاه كه مرد در راه خدا كشته شود. پس، چون در راه خدا كشته شد، بالاتر از آن نيكى (ارزشى) وجود ندارد.(5) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «شهید هفتاد نفر از بستگان خود را شفاعت می‌کند.»(6) و نیز پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله): «همه گناهان شهيد بخشوده مى شود مگر قرض، (حق الناس).(7) و نیز فرمود: «هر آينه دوست دارم كه در راه خدا بجنگم و كشته شوم و باز بجنگم و كشته شوم و باز هم بجنگم و كشته شوم.»(8) - امام على (عليه السلام): «شما اگر هم كشته نشويد، مى ميريد. سوگند به آن كه جان على در دست اوست، فرود آمدن هزار ضربت شمشير بر سر آسانتر است از مردن در بستر.»(9) 3. چنانکه در آیات و روایات بیان کردیم مقام شهدای راه حق و حقیقت، بقدری عظیم و بلند است که حتی پیامبر اکرم و امیرمؤمنان و دیگر اهل بیت (علیهم السلام) آرزوی رهیافتن به چنین مقامی را داشته اند. و در روایات نیز تصریح شده، شهید با اولین قطره خونی که از بدنش جاری می شود تمام گناهانش بخشوده می گردد الا حق الناس. اما با همه این فضایل و درجات عالیه، در عالم برزخ که حد فاصل دنیا و آخرت است، راه برای ارتقاء مقام و منزلت و طی کردن درجات عالی تر، حتی برای انبیاء و اوصیاء الهی باز است و در عالم برزخ، سیر استکمالی انسان ادامه دارد. از اینرو خواندن دعا، ذکر، تلاوت قرآن، صلوات فرستادن و نظائر آن و هدیه کردن آنها به ارواح انبیاء و اوصیاء علاوه بر ثواب و کسب درجه و فایده بخشی برای اهل ایمان، در افزایش درجه و مقام آن حضرات معصومین (علیهم السلام) نیز مؤثر است. چنانکه با ذکر صلوات که دعایی قرآنی است و بر پیامبر و آل او (علیهم صلوات الله) درود می فرستیم؛ در حقیقت طلب افزایش درجه و مقام برای ایشان می کنیم و یا در نماز بعد از تشهد و ذکر صلوات، استحباباً می گوییم: "و تقبل شفاعته و ارفع درجته" هم دعا می کنیم که خدایا شفاعت پیامبرت را در حق ما بپذیر و هم برای ایشان طلب رفعت درجه می کنیم. بنابراین: وقتی راه برای افزایش و ارتقاء درجه انبیاء و اوصیاء الهی که در عالی ترین درجات و مقامات قرب الهی هستند باز است، در خصوص شهداء که رهروان صدیق انبیاء و اوصیاء الهی اند، به طریق اولی باز است و تقدیم ثواب ادعیه، ذکر، تلات قرآن، صلوات، زیارات و ختوم وارده به ارواح شهداء نیز قطعاً در برخورداری بیشتر و افزایش درجات و مقامات ایشان مؤثر است.

__________

(1) آل عمران/ 169.

(2) توبه/ 20.

(3) نساء/ 74.

(4) بروجردی، جامع الاحادیث الشیعه، ج 3، ص 16.

(5) منتخب میزان الحکمه، فضیلت شهادت.

(6) کتر العمال، ج 4، ص 1-4.

(7) منتخب میزان الحکمه، همان.

(8) همان.

(9) همان.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید