چند قیامت

از نظر اسلام چند نوع قيامت وجود دارد؟ قیامت از نظر لغوی عبارتست از بر پا شدن رستاخيز يا ساعتى كه در آيات: «وَ يَوْمَ‏ تَقُومُ‏ السَّاعَةُ»(1)؛ «يَوْمَ‏ يَقُومُ‏ النَّاسُ لِرَبِّ الْعالَمِينَ»(2)‏؛ «وَ ما أَظُنُّ السَّاعَةَ قائِمَةً»(3) ياد آورى شده است. این کلمه در اصل به معنى حالت و قيامى است كه ناگهانى از انسان حاصل مي شود و حرف (ه) در قيامت براى تنبه و آگاهى بر وقوع آن حالت بطور ناگهانى است.(4) بنابر این تعریف، جهان کنونی یک قیامت بیشتر نخواهد داشت و آنهم رستاخیز عمومی است. اما برخی دانشمندان از جمله عرفا با تأسی از روایت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) که فرمود: "من مات فقد قامت قيامته"؛ کسی که بمیرد، قیامتش برپا شده(5)، دو مرحله کوچک و بزرگ برای قیامت قائل شده اند. قیامت صغری همان لحظه مرگ انسان است و قیامت کبری رستاخیز عمومی انسان ها و درهم پیچیده شدن طومار این عالم خواهد بود. ابن عربی در این رابطه می گوید: "فإن اللَّه عز و جل قد جعل في الكون قيامتين قيامة صغرى و قيامة كبرى فالقيامة الصغرى انتقال العبد من الحياة الدنيا إلى حياة البرزخ ... و القيامة الكبرى هي قيامة البعث و الحشر الأعظم الذي يجمع الناس فيه و هو في القيامة الكبرى."(6) بنابر این دیدگاه، دو قیامت خواهیم داشت؛ یکی پس از مرگ و مشاهده عالم برزخ و دیگری با اتمام عالم برزخ و شروع شدن قیامت کبری. همانطور که خداوند در سوره غافر می فرماید: «قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ فَاعْتَرَفْنا بِذُنُوبِنا فَهَلْ إِلى‏ خُرُوجٍ مِنْ سَبيلٍ»؛ گويند، پروردگارا ما را دو دفعه ميراندى و دو بار زنده كردى، به گناهانمان اقرار كرديم، آيا براى خروج از آتش راهى هست؟(7) علامه طباطبایی در ذیل این آیه می فرماید: مراد از اينكه گفتند: «أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ»؛ دو بار ما را ميراندى و دو بار زنده كردى، ميراندن در آخرين روز زندگى دنيا و زنده كردن در برزخ است و سپس ميراندن از برزخ، و زنده كردن در قيامت براى حساب است. پس آيه شريفه كه سخن از دو ميراندن و دو زنده كردن دارد، اشاره به ميراندن بعد از زندگى دنيا و ميراندن بعد از زندگى در برزخ، و احياى در برزخ، و احياى در قيامت مى‏ كند، چون اگر زندگى در برزخ نبود، ديگر ميراندن دومى تصور صحيحى نداشت، چون هم ميراندن بايد بعد از زندگى باشد و هم احيا بايد بعد از مردن، و هر يك از اين دو بايد مسبوق به خلافش باشد و گرنه"اماته" و"احياء" نمى‏ شود.(8) پس با توجه به آیه شریفه سوره غافر و همچنین روایتی که از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شد، می توان دو قیامت برای انسان در نظر گرفت؛ یکی قیامت صغری که با مرگ فرد حاصل می شود و دیگری قیامت کبری که همان قیامت مورد اشاره آیات بوده و شامل همه انسانها و عالم هستی می شود. به عبارتی یکی شخصی (مرگ انسان) و دیگری عمومی است.

________

(1) روم/ 12.

(2) مطففین/ 6.

(3) کهف/ 36.

(4) راغب، مفردات، ذیل کلمه قام.

(5) ارشاد القلوب، ج1، ص18؛ بحار الانوار، ج58، ص7.

(6) الفتوحات المكية؛ ج‏3؛ ص389.

(7) غافر/ 11.

(8) طباطبایی، الميزان، ج‏17، ص 313.

http://www.askquran.ir/showthread.php?t=58460&p=867081&viewfull=1#post867081