مواد مخدر و حکم حرمت
چرا مواد مخدر، حرام یا نجس اعلام نمی شوند؟
حرمت مواد مخدر، بر پایه آیات و روایات و قواعد عقلی، هم چنین قوانین فقهی و مطابق نظرات فقهاء، امری مسلّم است. ـ آیات: «وَ لا تُلْقُوا بِأَيْديكُمْ إِلَى التَّهْلُكَة»؛ خود را به دست خود، به هلاكت نيفكنيد!(1). ناگفته پیداست که مصرف مواد مخدر موجب هلاکت جان و مال و آبروست. به آیات دیگری نیز می توان استناد نمود که در بخش قواعد فقهی خواهد آمد. ـ روایات: امام رضا (علیه السلام) در بیان یک قاعده کلی، هر چه برای جان آدمی مفسده داشته باشد را حرام دانسته و می فرماید: «و كل أمر يكون فيه الفساد مما قد نهي عنه من جهة أكله و شربه و لبسه و نكاحه و إمساكه، لوجه الفساد، مما قد نهي عنه، مثل : الميتة، والدم، ولحم الخنزير، و الربا، وجميع الفواحش، ولحوم السباع، والخمر، وما أشبه ذلك فحرام ضار للجسم ، و فاسد للنفس»؛ هر چيزى كه به سبب وجه فسادى كه دارد انجام مى شود، چون فروش به ربا يا فروش مردار و خون و گوشت خوک، يا گوشت درندگان از اقسام درندگان يا پرندگان وحشى، يا پوستشان، يا مو، و يا چيزى از انواع نجس، همه اين ها حرام و حرام شده است، زيرا خوردن و نوشيدن و پوشيدن و مالک شدن و نگهداشتن و تصرف در آن ها به هر صورتى از صورت ها، به خاطر فسادى كه دارند نهى شده است.(2) به مواردی که امام رضا (علیه السلام) تبیین کرده اند می توان تمام چیزهائی که برای انسان ضرر دارد را اضافه نمود.(3) ـ قواعد عقلی: صورت های مختلفی را می توان برای چگونگی حکم عقل ترسیم نمود، مثلا شهید صدر معتقد است عقل از باب قیاس مواد مخدر به خمر، حكم به حرمت آن مى كند، زیرا علت منصوصه حرمت خمر، ذهاب عقل و شعور بوده و این علت در مواد مخدر به طور یقینى وجود دارد.(4) ـ قوانین فقهی: حرمت مواد مخدر طبق قواعد متعدد فقهی حرام است، مثل قاعده حرمت اسراف، که می توان به آیات و روایات فراوانی استناد جست، قاعده دیگر حرمت مقدمه حرام است، به این بیان که مقدمۀ حرام گاهى سبب فعل حرام مى شود و گاهى شرط و زمینۀ فعل حرام را فراهم مى كند؛ و ناگفته پیداست که مواد مخدر، بسترساز بسیاری از گناهان و ناهنجاری های مختلف فردی و اجتماعی است. ـ فتوای فقهاء: حرمت استعمال مواد مخدر، مورد اتفاق علمای شیعه است، فقط با این توضیح که برخی از آنان در جائی از توضیح المسائل، اعتیاد به مواد مخدر را حرام دانسته و فقط استفاده درمانی را مجاز می دانند؛ در عین حال در جائی دیگر از رساله علمیه خود، خرید مواد مخدر را نوعی صرف مال در حرام، و یا مطلقا استعمال مواد مخدر را مصداق عمل حرام معرفی کردند، مثلا امام خمینی اعتیاد به مواد مخدر را حرام دانسته اند(5) اما کمک به فقرائی که مال را در خرید مواد مخدر مصرف می کنند را جائز نمی دانند(6) و نهایتا فرمودند: استعمال مواد مخدر و استفاده از آن ها با توجه به آثار سوءشان، از قبيل ضررهاى شخصى و اجتماعى قابل ملاحظه اى كه بر استعمال آن ها مترتّب مى شود، حرام است، و به همين دليل كسب درآمد با آن ها از طريق حمل و نقل و نگهدارى و خريد و فروش و غير آن هم حرام است.(7) آیات عظام تبریزی و فاضل (رحمة الله علیهما) نیز فتوا به حرمت داده اند.(8) ـ فقهای معاصر نیز فتوا به حرمت مواد مخدر داده اند، مانند: آیه الله العظمی خامنه ای مدظله العالی: استعمال مواد مخدر و استفاده از آن ها با توجه به آثار سوئشان از قبيل ضررهاى شخصى و اجتماعى قابل ملاحظه اى كه بر استعمال آن ها مترتّب مى شود، حرام است و به همين دليل كسب درآمد با آن ها از طريق حمل و نقل و نگهدارى و خريد و فروش و غير آن هم حرام است.(9) آیة الله سیستانی حفظه الله: استعمال مواد مخدر كه داراى ضرر و زيان قابل توجهى است، اعم از آن كه ضرر از ناحيه اعتياد دائم باشد و يا جز آن حرام است. بلكه احتياط واجب، آن است كه به طور كلى از آن ها پزهيز شود، مگر در هنگام ضرورت هاى پزشكى و امثال آن، پس به همان اندازه ضرورى تجويز مى شود و خدا داناست.(10) آیه الله سبحانی: خوردن يا نوشيدن چيزى كه براى انسان ضرر مهمى دارد حرام است، كشيدن سيگار و ساير انواع دخانيات مخصوصاً مواد مخدر مطلقاً حرام است، خواه به صورت تزريق يا دود كردن يا خوردن و يا به هر طريق ديگرى بوده باشد. و هم چنين توليد، خريد و فروش و هر گونه كمک به انتشار آن حرام است.(11) آیة الله مکارم شیرازی: بدون شک استعمال موادّ مخدر يكى از گناهان كبيره است، كه ادلّه مختلف شرعيّه بر حرمت قطعى آن دلالت دارد. و بر همه مسلمانان واجب است كه از اين موادّ پليد پرهيز و اجتناب كنند و فرزندان و بستگان و آشنايان خود را از آن ها شديداً بر حذر دارند، و هر كس هر گونه كمكى به كشت، تهيّه، حمل و نقل و پخش اين مواد كند مشمول مجازات الهى خواهد بود و هرگونه درآمدى از آن حاصل شود حرام و نامشروع است.(12)
ـــــــــــــــــــــــ
(1) بقره/ 195.
(2) فقه الرضا، ص 250، نشر مؤتمر عالمی امام رضا، مشهد مقدس 1406.
(3) استفتاءات جدید آیة الله مکارم، ج 3 ص 174.
(4) دروس في علم الأصول، ج 1 ص 279.
(5) استفتاءات (امام خمينى)، ج 2، ص 37.
(6) استفتاءات (امام خمينى)، ج 2، ص 36.
(7) توضيح المسائل (محشى - امام خمينى)، ج 2، ص 1017.
(8) استفتاءات جديد (تبريزى)، ج 1، ص 498، جامع المسائل (فارسى - فاضل)؛ ج 1، ص 239.
(9) اجوبة الاستفتاءات، ص 313.
(10) http://www.sistani.org/index.php?p=827020&id=1025&perpage=6#13792
(11)رساله توضيح المسائل (سبحانى)؛ ص 494.
(12) استفتاءات جديد (مكارم)؛ ج 2، ص 242.
