آثار امر به معروف و نهی از منکر
طبق ایات قرآن آثار امر به معروف و نهی از منکر چیست؟
با توجه به آیات قرآن کریم(1) اهمیت و جایگاه این دو فریضه الهی مشخص می شود. این دو فریضه ای که وجود آن ها برای سلامت و بقای هر امتی واجب و لازم است، و به همین جهت از نشانه های بهترین امت ها ـ امت اسلام ـ امر کردن به معروف و نهی نمودن از منکر برشمرده شده است. هم چنین مؤمن بودن، جزو صالحان بودن، پیروی از پیامبران الهی، مشمول رحمت الهی بودن، و ... از نشانه های آمران به معروف و ناهیان از منکر است که در قرآن بدان ها اشاره شده است. مطلب دیگر این که در قرآن برای آثار این دو فریضه، بطور صریح آیه ای نداریم ـ البته برداشت تفسیری داریم که این غیر از صریح و ظاهر است ـ ولی در روایات معصومین (علیهم السلام) که مفسران حقیقی قرآن هستند به برخی آثار این دو فریضه الهی اشاره شده است: ـ آثار عمل به این دو فریضه امام باقر (علیه السلام) می فرمايند: امر به معروف و نهى از منكر دو فريضه بزرگ الهى است كه بقيه فرائض با آن ها بر پا مى شوند، و به وسيله اين دو، راه ها امن مى گردد، و كسب و كار مردم حلال مى شود، حقوق افراد تامين مى گردد، و در سايه آن زمين ها آباد، و از دشمنان انتقام گرفته مى شود، و در پرتو آن همه كارها رو به راه مى گردد.(2) ـ آثار ترک این دو فریضه امیر مؤمنان حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: بايد امر به معروف و نهى از منكر كنيد، و گر نه به فتنه و بلایی مبتلا می شوید که عاقلان از شما در آن حیران و سرگردان می مانند، سپس خدا بَدان شما را بر نيكانتان مسلط مى كند. و چون چنين شود، هر چه نيكان دعا كنند دعايشان مستجاب نمى شود، سپس در پی آن عذاب دردناکی است.(3) ـ روایتی دیگر از پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده كه فرمودند: بايد امر به معروف و نهى از منكر كنيد، و گر نه خداوند ستمگرى را بر شما مسلط مى كند كه نه به پيران احترام مى گذارد، و نه به خوردسالان رحم مى كند. نيكان و صالحان شما دعا مى كنند ولى مستجاب نمى شود، و از خداوند يارى مى طلبند اما خدا به آن ها كمك نمى كند، و حتى توبه مى كنند و خدا از گناهانشان در نمى گذرد.(4) ـ نگاهی به یکی از آیات مربوطه «لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن بَنىِ إِسر ءِيلَ عَلىَ لِسَانِ دَاوُدَ وَ عِيسىَ ابْنِ مَرْيَمَ ذَالِكَ بِمَا عَصَواْ وَّ كَانُواْ يَعْتَدُون كانُوا لا يَتَناهَوْنَ عَنْ مُنكَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ ما كانُوا يَفْعَلُونَ»؛ كافران بنى اسرائيل، بر زبان داوود و عيسى بن مريم، لعن (و نفرين) شدند! اين بخاطر آن بود كه گناه كردند، و تجاوز مى نمودند. آن ها از اعمال زشتى كه انجام مى دادند، يكديگر را نهى نمى كردند چه بدكارى انجام مى دادند!(5) ـ چند روایت تفسیری در حديثى از پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در تفسیر این آیه شریفه آمده: حتما بايد امر به معروف و نهى از منكر كنيد، و دست افراد نادان را بگيريد و به سوى حق دعوت نمائيد، و الا خداوند قلوب شما را همانند يكديگر مى كند و شما را از رحمت خود دور مى سازد همان طور كه آن ها را از رحمت خويش دور ساخت!(6) نیز در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده: اين دسته از بنى اسرائيل كه خداوند از آن ها در اين آيه مذمّت كرده است، كسانى بودند كه در جلسات گناه وارد نمى شدند، ليكن در برخورد با گنهكاران با لبخند و انس برخورد مى كردند.(7) در روايت ديگرى از حضرت على (عليه السلام) چنين آمده است: خداوند از آنان به بدى ياد كرده است چون بنى اسرائيل از ظالمان، منكر را مى ديدند ولى به جهت منافعى كه از آنان مى بردند، نهى از منكر نمى كردند، [تا منافعشان به خطر نيافتد و يا خطرى متوجّه آنان نشود].(8)
____________
(1) آل عمران/ 104 و 110 و 114؛ اعراف/ 157و 199؛ مائده/ 78 و 79؛ توبه/ 71 و 112؛ حج/ 41؛ لقمان/ 17؛ و ... .
(2) کلینی، کافی، ج 5، ص 56، حدیث 1.
(3) مجموعة ورام(تنبيه الخواطر)، ج 2، ص 86.
(4) مجمع البيان فی تفسير القرآن، ج 2، ص 807، ذیل آیه 104 آل عمران.
(5) مائده/ 78 و 79.
(6) مجمع البيان فی تفسير القرآن، ج 3، ص 357.
(7) تفسير نور الثقلين، ج 1، ص 661.
(8) وسائل الشیعه، ج 16، ص 130.
