عالم و جاهل
در حديث می خوانيم ثواب عبادت عالم، هفتاد برابر جاهل است؛ و از طرفی در حديثی از امام صادق (ع) می خوانيم خداوند در قيامت هفتاد گناه از جاهل می بخشد قبل از آن كه يک گناه از عالم را ببخشد. حالا باتوجه به اين احاديث منظور از عالم و جاهل چه كسانی است؟
منظور از عالم کسی است که نسبت به آن عمل معرفت داشته است، و با آگاهی و معرفت کامل، آن عمل را انجام داده است؛ لذا شناخت و معرفت در محدوده ثواب و عقاب او اثر می گذارد. اما جاهل دو نوع است: «جاهل قاصر» كسى است كه در تحصيل علم كوتاهى نكرده است؛ يعنى در شرايطى بوده كه امكان دسترسى به حكم خدا براى او وجود نداشته و يا خود را جاهل نمى داند و احتمال بطلان اعمالش را نمى دهد. «جاهل مقصر» كسى است كه در تحصيل علم كوتاهى كرده است؛ يعنى امكان آموختن و ياد گرفتن احكام الهى را داشته، ولى آن ها را ياد نگرفته است. جاهل قاصر مورد عقاب و عذاب خداوند قرار نمى گيرد، ولى جاهل مقصر سزاوار آن است.
