چشم زخم

چگونه چشم برخی افراد این خاصیت را دارد که می تواند این تاثیر عجیب و البته منفی را داشته باشد؟ مثلا موجب بیماری شده، یا جایی را ویران کند؟ آیا این قابلیت چشم زخم مربوط به قوای نفسانی فرد می باشد که در افراد عادی وجود ندارد؟
آن ابزار خاصی که به شکل یک چشم آبی رنگ هست و مردم برای در امان ماندن از چشم زخم از آن استفاده می کنند آیا تاثیرگذار است یا خیر؟

بدون شک چشم زخم از نفس انسان است، این انسان است که دیگری را چشم میزند بنابراین معنا ندارد علت را در بیرون از او جستجو کنیم، اما اینکه مسئله ی چشم زخم از اشعه های طبیعی ساطعه از چشم است یا نیرویی ماوراء الطبیعه از نفس، روشن نیست. منتهی در هر صورت می توان آن را فعل نفس دانست، چرا که تمام قوای جسمانی هم تحت سیطره نفس بوده و استقلالی از خود ندارند، پس شکی وجود ندارد که چشم زدن دیگران از سوی نفس اتفاق می افتد چه از طریق ابزار مادی یا ابزارهای غیر مادی.
اما به نظر می رسد تأثیرگذاری چشم زخم غیر ارادی بوده، و از باب تمرکز نفس روی یک چیز باشد چرا که در روایات داریم اگر چیزی چشم شما را گرفت تکبیر بگویید یا اذکار دیگری که در روایات وارد شده، به عنوان نمونه پیامبر(صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «مَنْ رَأَى شَيْئاً يُعْجِبُهُ فَقَالَ اللَّهُ الصَّمَدُ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ لَمْ يَضُرَّ شَيْئاً»؛ کسی که چیزی را دید که او را به تعجب واداشت پس بگوید: «الله الصمد، ما شاء الله لا قوة الا بالله» به چیزی ضرر نمی­زند.(1)
امام صادق(علیه السلام): «مَنْ أَعْجَبَهُ شَيْ‏ءٌ مِنْ أَخِيهِ الْمُؤْمِنِ فليثمد [فَلْيُكَبِّرْ] عَلَيْهِ فَإِنَّ الْعَيْنَ حَق‏»؛ کسی که چیزی از دارایی های برادر مومنش او را به تعجب واداشت پس تکبیر بگوید، چرا که چشم زدن حق است.(2)
در روایت دیگری می فرمایند: «فَمَنْ أَعْجَبَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْ‏ءٌ فَلْيَذْكُرِ اللَّهَ فِي ذَلِكَ فَإِنَّهُ إِذَا ذَكَرَ اللَّهَ لَمْ يَضُرَّه‏»؛ پس کسی که چیزی از دارایی برادرش او را به تعجب واداشت پس خدا را در آن یاد کنند، پس هنگامی که خدا را یاد کند به او ضرر نمی زند.(3)
بالاتر آن که حتی ممکن است انسان دارایی های خودش را هم چشم بزند! امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:
«الْعَيْنُ حَقٌّ وَ لَيْسَ تَأْمَنُهَا مِنْكَ عَلَى نَفْسِكَ وَ لَا مِنْكَ عَلَى غَيْرِكَ فَإِذَا خِفْتَ شَيْئاً مِنْ ذَلِكَ فَقُلْ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ ثَلَاثاً»؛ چشم زخم حق است و تو از آن از نفس خودت هم در امان نیستی، و دیگران هم از تو در امان نیستند، پس هنگامی که بیم آن داشتی سه مرتبه بگو: «ما شاء الله، لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم»(4)
بنابراین؛ چشم زدن یک فعل نفسانی است منتهی غیر ارادی است، اما ریشه های مختلفی برای آن بیان شده است، علامه مجلسی می گوید عمده محققین بر این باورند که این تمرکز نفس و این چشم زدن از حسادت نفس نشأت می ­گیرد(5) اما شاید از خسّت نفس و تنگ نظری باشد، چرا که تمرکز و چشم گیر بودن چیزی نشان از تنگ نظری انسان دارد که اموال دیگران چشم او را می­ گیرد، ضرورتی ندارد که از روی حسادت باشد، خصوصا اینکه انسان نسبت به خود و دارایی خود که دیگر حسادت ندارد اما احتمال چشم زدن وجود دارد.
با این اوصاف روشن می شود اگرچه چشم زدن یک فعل نفسانی است اما نباید کسی که چشم میزند را دارای قدرت نفسانی دانست، بلکه بالعکس نشانه ضعف نفس است که دارایی های دیگران در نظر او جلوه کرده و مایه ی تمرکز او میشود؛ انسان هایی هستند که به تمام دنیا و دارایی های آن به چشم حقارت می نگرند و هرگز کسی را چشم نخواهند زد، نباید این به پای ضعف نفس آنها نوشته شود.
البته از آن طرف هم نباید گمان کرد هر اتفاق بدی که جلوی نگاه دیگران می افتد حتما آنها چشم زده اند و ما را به قضاوت در خصوص دیگران وادار کند، این رویکرد هم صحیح نیست.
در مورد راهکار در امان ماندن از چشم زخم هم این چشم های آبی جز خرافات چیزی نیستند، انسان برای پیشگیری از چشم زخم باید سراغ راهکار هایی برود که از جانب معصومین و خلفای الهی در روایات آمده است مانند خواندن معوذتین، آیة الکرسی، تکبیر، توکل قلبی به خداوند، ذکر «ما شاء الله و لا حول و لا قوه الا بالله العلی اعظیم» و...

پی نوشت ها:
1. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار إحياء التراث العربي‏، بیروت، چاپ دوم، 1403ق، ج60، ص14.
2. همان، ج60، ص25.
3. همان، ج60، ص25.
4. همان، ج60، ص26.
5. همان، ج69، ص34.

http://www.askquran.ir/showthread.php?t=60723&p=896897&viewfull=1#post896897