همه ي جهان هستي فقط براي انسان ؟

در این آیه می خوانیم: «الذین یذکرون الله قیاما و قعودا و علی جنوبهم و یتفکرون فی خلق السماوات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلا سبحانک فقنا عذاب النار» خدا این جهان را آفریده.آیا همه آن برای انسان است؟ جهانی که حدود 15 میلیارد سال عمر دارد و انسان فقط چند هزار سال آن را در تصاحب دارد... جهانی که حدود 15 میلیارد سال نوری وسعت دارد و انسان فقط ذره ای در این دریا است... آیا این انسان می تواند از همه جهان استفاده کند که خدا آن را آفریده؟
در پاسخ به سوال شما بايد نكاتي را متذكر شد : 1- از آياتي از قرآن كريم بر مي آيد كه در آسمانها نيز موجودات زنده وجود دارند : وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِن دَابَّةٍ وَهُوَ عَلَى جَمْعِهِمْ إِذَا يَشَاءُ قَدِيرٌ( شوري/ 29) و از نشانه‏ هاى [قدرت] اوست آفرينش آسمانها و زمين و آنچه از [انواع] جنبنده در ميان آن دو پراكنده است و او هرگاه بخواهد بر گردآوردن آنان تواناست . همانگونه كه ملاحظه مي شود ، ضمير " هما " در آيه شريفه به آسمانها و زمين باز ميگردد و در واقع بيان مي نمايد كه پراكنده بودن انواع جنبندگان در آسمانها و زمين را از نشانه هاي قدرت خداوند است . (1) مرحوم علامه طباطبايي در تفسير اين آيه شريفه مي فرمايند : " از ظاهر آن برمي ‏آيد كه در آسمانها نيز جنبندگاني هست ، و اينكه بعضي جنبندگان آسمان را به ملائكه تفسير كرده‏ اند ، صحيح نيست ، زيرا اولا آيه شريفه مطلق است ، و نمي‏ شود بدون دليل آن را مقيد به يك نوع جاندار كرد ، و ثانيا اصولا اطلاق كلمه دابة بر فرشتگان معهود نيست . اما از آنجا كه علم بشر تكامل تدريجي دارد فعلا موجود زنده اي در جستجوها و كنكاشهاي دانشمندان فضايي ، كشف نشده است اين نقص نسبي دانش بشري به گونه اي است كه در روايات از رشد و تكامل اين دانش در عصر ظهور خبر ميدهند مثلا از امام صادق عليه السلام منقول است : " دانش 27 حرف است و مجموع آنچه پيامبران آورده‌اند دو حرف است و مردم تا آن روز بيش از آن دو حرف را نمي‌دانند و چون قائم قيام كند 25 حرف باقيمانده را بيرون آورده و در ميان مردم منتشر مي‌سازد و بدين سال مجموعه 27 جزء دانش را نشر مي‌دهد."(2) لذا عدم اشراف ما به علوم و حيطه وجود، دليل بر باطل بودن يا بي هدف بودن بخشي از خلقت نيست . 2- عالم آفرينش عالم تدريج و تكامل تدريجي است ، به اين معنا كه اجرام آسماني و كرات سماوي براي قرار گرفتن در بهترين حالت و در جاي مطلوب خود در حريم آسمان ، نيازمند زمان براي جايگيري دقيق در مدارها و فاصله مناسب با سياره ها ، ستاره ها و كرات ديگر هستند تا از قبل اين جايگيري ها و قرار گيري هاي مناسب و دقيق ، بستر مناسبي براي رشد و حضور انسان يا ساير موجودات بر آنها فراهم شود لذا زماني كه شما در سوالتان بدان اشاره كرديد ، مربوط به تكامل تدريجي كرات و كهكشانهاست . 3- خداوند غني بالذات و فيّاض مطلق و حكيم است. طبق صفت فياضيت، مقتضاي ذات خداوند است كه خلق كند و جهان را بيافريند و مقتضاي حكمتش اين است كه آفرينشش هدف دارد و چون خداي سبحان هيچ نقصي ندارد و كمبودي برايش تصور ندارد، معني ندارد هدف از خلقت به كمال رسيدن خودش باشد. پس هدف از خلقت وجود بخشيدن به جهان و حفظ وجود آن و به كمال رساندن آن مي‌ باشد. كمال نهايي رسيدن به جوار قرب پروردگار است . اما اينكه در عرصه وجود چه مخلوقاتي - غير از موجودات زميني - وجود يافته اند و اينكه كمال وجودي آنان در چگونه اعمالي ظهور و بروز مي نمايد و چگونه حاصل مي شود امري است كه فعلا - به دليل همان نقص نسبي دانش بشري - بر ما پوشيده است اما بر طبق آيات شريفه قرآن كريم ميدانيم كه اين خلقت ، عبث و بيهوده نبوده بلكه بر اساس حق انجام شده است : وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ مَا خَلَقْنَاهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( دخان / 38و39) و آسمانها و زمين و آنچه را كه ميان آن دو است به بازى نيافريده ‏ايم آنها را جز به حق نيافريده‏ ايم ليكن بيشترشان نمى ‏دانند پرسش : در قرآن خداوند انسان را بهترین مخلوق معرفی می کند.یعنی به او فضیلت بخشیده و بر بسیاری از مخلوقات دیگر برتری داده.آیا موجوداتی که در آسمان ها هستند به اندازه انسان برتری و بزرگی دارند؟آیا آن ها هم دارای اراده و اختیار هستند؟ پاسخ: اگر دقت فرموده باشيد ضميري كه در آيه مورد استناد ما - آيه شريفه 29 شوري - بكار رفته است ، ضمير "هم "براي جنبندگان زمين و آسمانها ست : ومن آياته خلق السماوات والارض وما بث فيهما من دابه وهو علي جمعهم اذا يشاء قدير فرموده است " جمعهم " نفرموده است " جمعها " يعني در واقع ضمير ذوي العقول را براي آنها بكار برده است علامه طباطبايي در توضيح اين مساله ميفرمايند : " در اينكه ضمير اولي العقل را به كار برد و فرمود علي جمعهم ، و نفرمود جمعها هيچ دلالتي نيست بر اينكه جانداران آسمان همه مانند انسان داراي عقلند ، چون همين مقدار كافي است كه براي خود شعوري داشته باشند ، و به حكم آيه و ما من دابة في الارض و لا طائر يطير بجناحيه الا امم أمثالكم ما فرطنا في الكتاب من شي‏ء ثم الي ربهم يحشرون همه جانداران داراي شعوري مخصوص به خود هستند" . (3) لذا از آيات قرآن كريم بيشتر از اين بر نمي آيد و با اين توضيح و تفسير بنظر نمي رسد به اندازه انسان فضيلت و كرامت داشته باشند والله اعلم. واگر توضيح فوق را بپذيريم ، مسلما اراده و اختياري مانند انسان ندارند .

(1)- ر. ك : ترجمه تفسير الميزان ، ج 18، ص 84

(2)- بحار الانوار، ج 52، ص 336، علامه مجلسي، چاپ بيروت

(3)- الميزان ، همان

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید