مکر الهی

image: 

اگر مکر صفت مذمومی است، پس چرا خداوند خود را خیر الماکرین (بهترین مکر کننده ) می خواند؟
مکر در لغت، به معنای تدبیر، چاره اندیشی و بازداشتن کسی از مقصودش است، اعم از آن که در کار بد باشد یا در کار خوب.(1) البته مکر به معنای خدعه و حیله گری که بار منفی دارد، غلبه استعمال پیدا کرده است، نه این که معنای لغوی چنین باشد. اگر هم بپذیریم که حیله و چاره اندیشی بار منفی دارد، خداوند این را در مقابل کسانی که خودشان اقدام به مکر کرده اند به کار برده است، لذا دیگر منفی نیست و با آن معنای مکر که اکنون در زبان ها است (نقشه های شیطانی و زیان آور)، تفاوت اساسی دارد. با توجه به موارد و مصادیق مکر الهی، این مطلب بیشتر روشن می شود: 1. مراد از مکر الهی، تدبیر و چاره اندیشی است که خداوند در مقابل مکر دیگران، انجام داده است: «وَ يَمْكُرُونَ وَ يَمْكُرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرِينَ»؛ آنها چاره مى‏ انديشيدند (و نقشه مى‏ كشيدند)، و خداوند هم تدبير مى ‏كرد، و خدا بهترين چاره جويان و تدبيركنندگان است‏.(2) مراد از «يَمْكُرُونَ» حيله و تدبير مشركين است كه مي خواستند حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) را کشته يا زندانى کرده يا تبعيد نمايند، و مراد از «يَمْكُرُ اللَّهُ» همان تدبير خداوند است كه آن حضرت را مأمور به هجرت نمود. «وَ مَكَرُوا وَ مَكَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرِينَ»؛ و (يهود و دشمنان مسيح، براى نابودى او و آيينش،) نقشه كشيدند و خداوند (بر حفظ او و آيينش،) چاره‏ جويى كرد و خداوند، بهترين چاره‏ جويان است.(3) كه مراد از مكر اول حيله يهود است در باره كشتن عيسى (علیه السلام) و منظور از مكر اللّه، نجات دادن عيسى از دست آن ها است. 2. مراد از مکر الهی، نوعی عاقبت و نتیجه مکری است که در برابر خدا به کار برده اند، مانند: «وَ مَكَرُوا مَكْراً وَ مَكَرْنا مَكْراً وَ هُمْ لا يَشْعُرُونَ فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ مَكْرِهِمْ أَنَّا دَمَّرْناهُمْ وَ قَوْمَهُمْ أَجْمَعِينَ»؛ آن ها نقشه مهمّى كشيدند، و ما هم نقشه مهمّى، در حالى كه آن ها درك نمى‏ كردند! بنگر عاقبت توطئه آن ها چه شد، كه ما آنها و قومشان همگى را نابود كرديم.(4) منظور از مكر اول، طفره رفتن و انحراف كفار است از پيروى حضرت صالح (علیه السلام)، و غرض از مكر دوم هلاكت و عذاب آن ها است كه نتيجه طبيعى مكر آن ها بود. 3. مراد از مكر الهی، عذاب خداست، مانند: «أَ فَأَمِنُوا مَكْرَ اللَّهِ فَلا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ»؛ آيا آن ها خود را از مكر الهى در امان مى ‏دانند؟! در حالى كه جز زيانكاران، خود را از مكر (و مجازات) خدا ايمن نمى ‏دانند!(5) هشداری است برای همه که از عذاب الهی غافل نشوید. هر کس از عذاب خدا غافل شد، مشمول عذاب خواهد شد. مراقب باشید نعمت ها و ... شما را غافل نکنند و گمان کنید هر کاری (گناه و معصیت) بکنید، در امان هستید و در برابر معصیت، عذاب نمی شوید. به بیان دیگر، مبادا در صورت غفلت و انجام معاصی به گمان در امان بودن از عذاب، مکر الهی که همان عذاب است، شما را در بر بگیرد.

____________

(1) المفردات في غريب القرآن، ص 772؛ قاموس قرآن، ج ‏6، ص 265.

(2) انفال/ 30.

(3) آل عمران/ 54.

(4) نمل/ 50 و 51.

(5) اعراف/ 99.

http://http://www.askquran.ir/thread34679.html#post590150

موضوع: