معنای کلمه «الله»
معنای كلمه مبارک «الله» چيست؟ در معنای لغوی «الله» آمده: ممکن است كلمه (إله) از ماده (أَ لَ هَ) باشد، كه به معناى پرستش است؛ و اگر خداوند را إله گفته اند، چون مألوه و معبود است، ممكن هم هست از ماده (وَ لَ هَ) باشد، كه به معناى تحير و سرگردانى است؛ یعنی عقول بشر در شناسايى او حيران و سرگردان است.(1) علامه طباطبایی(ره) در تفسیر این کلمه چنین می آورد: كلمه «اللَّه» در اثر غلبه استعمال، علَم و اسم خاص خدا شده است. «اللَّه» اسم است براى ذات واجب الوجودى كه دارنده تمامى صفات كمال است. خود كلمه «اللَّه» پيش از اين كه نام خداى تعالى است، بر هيچ چيز ديگرى دلالت ندارد، و غير از عنايتى كه در ماده (ا ل ه) است، هيچ عنايت ديگرى در آن به كار نرفته است.(2) نظر برخی دیگر از مفسران: در تفسیر نمونه آمده است: «اللَّه» جامع ترين نام هاى خدا است، زيرا بررسى نام هاى خدا كه در قرآن مجيد و يا ساير منابع اسلامى آمده نشان مى دهد كه هر كدام از آن يك بخش خاص از صفات خدا را منعكس مى سازد، تنها نامى كه اشاره به تمام صفات و كمالات الهى، يا به تعبير ديگر جامع صفات جلال و جمال است همان «اللَّه» مى باشد. در مذاهب ديگر هنگامى كه مى خواهند به معبود مسلمين اشاره كنند «اللَّه» را ذكر مى كنند، زيرا توصيف خداوند به اللَّه مخصوص مسلمانان است.(3) تفسیر اطیب البیان: «اللَّه» علَم و اسم خاص است براى ذاتى كه مستجمع جميع كمالات، و منزّه از همه عيوب و نواقص باشد؛ و لذا اين اسم، مختصّ به ذات مقدّس خداوند است. و اسماء خداوند، توقيفى است يعنى بايد از طريق شرع رسيده باشد تا بتوان بر خداوند اطلاق نمود. «اللَّه» مأخوذ از "أله" به معنى عبد، و "إله" به معنى معبود است، و اين معنى اشاره به مقام معبوديّت حقّه ذات اقدس الهی است كه تمام ممكنات سر تعظيم و عبوديت در پيشگاه مقدس او فرود می آورند. و يا مأخوذ از "وَلَه" به معنى تحيّر است، زيرا تمام عقول حكماء و دانشمندان در ذات او متحيّر و سر گردانند.(4) تفسیر جوامع الجامع: «إله» به معناى كسى است كه شايسته پرستش است و اين شايستگى به خاطر قدرت و توانايى او بر ايجاد نعمت ها است [يعنى قدرت او اساس هر نعمتى است]. بنا بر اين لفظ «اللَّه» اسم چنين معبودى است و جز بر معبود حقيقى اطلاق نمى شود. «اللَّه» اسم است، نه صفت، به دليل اين كه موصوف واقع مى شود و مىتوان گفت: إله واحد (خداى يكتا)، ولى صفت چيزى واقع نمى شود و نمى توان گفت: "شىء إله"؛ چيزى كه اين صفت دارد إله است.(5) تفسیر صافی: «اللّه اعظم اسم من اسماء اللّه عزّ و جلّ لا يتسمّى به غيره»؛ در تفسير صافى از حضرت علی (عليه السلام) روایت شده است كه فرمودند: «الله» بزرگترین اسم از اسمای الهی است که غیر او به آن نامیده نمی شود.(6)
__________
(1) المفردات في غريب القرآن، ص 82.
(2) ر.ک: ترجمه الميزان، ج 1، ص 28.
(3) ر.ک: تفسير نمونه، ج 1، ص 20.
(4) أطيب البيان في تفسير القرآن، ج 1، ص 95.
(5) تفسير جوامع الجامع، ج 1، ص 5.
(6) تفسير الصافي، ج 1، ص 81.
