معروفترین فیلسوفان
لطف کنید شرح مختصری در مورد معروف ترین فیلسوفان اسلامی و آثار فلسفی آنان ارائه بفرمائید.
فارابی، معلم ثانی یکی از چهره های شاخص فیلسوفان مسلمان جناب «فارابی» است که به عنوان معلم ثانی مطرح می باشد (معلم اول جناب ارسطو است) که نخستین نظام فلسفی در عصر اسلامی بوسیله فارابی پی ریزی شد(1) سرگذشت فلسفه اسلامی با سر انگشتان حکیم فارابی رقم خورده است. وی به عنوان نخستین فیلسوف مسلمان، که توانسته است در نهایت فلسفه ای مستقل از فلسفه یونان پی ریزی کند، چگونگی جریان فلسفه اسلامی پس از خود را ترسیم کرده است. درست است که «کندی» نخستین فیلسوف اسلامی است که راه را برای دیگران پس از خود گشود؛ اما او نتوانست مکتب فلسفی تأسیس کرده و میان مسائلی که مورد بحث قرار داده است، وحدتی ایجاد کند. در صورتی که فارابی توانست مکتبی کامل را بنیان نهد. آثار فارابی از این قرار است: الجمع بین الرأیین؛ فصوص الحکم؛ احصاءالعلوم؛ هم چنین: ـ «ما ینبغی ان تعلم قبل الفلسفه» (آن چه شایسته است قبل از فلسفه فرا بگیری): در این کتاب، فارابی منطق، هندسه، اخلاق نیکو و کناره‌گیری از شهوات را پیش نیاز پرداختن به فلسفه ذکر می‌کند و دربارهٔ هر یک مطالبی بیان می‌نماید. ـ «السیاسة المدنیة» (سیاست شهری): این کتاب دربارهٔ اقتصاد سیاسی است. ـ «الجمع بین رأی الحکیمین افلاطون الالهی و ارسطو طالیس» (جمع بین آراء دو حکیم بزرگ، افلاطون الهی و ارسطو): فارابی در این کتاب می‌کوشد بین نظریات افلاطون و ارسطو هماهنگی برقرار سازد. ـ «رساله فی ماهیه العقل» (رساله‌ای دربارهٔ ماهیت و چیستی عقل): در این رساله اقسام عقول را تعریف و مراتب آن‌ها را بیان می‌کند. ابو یوسف کندی یکی دیگر از فیلسوفان مسلمان جناب «کندی» است. ابو یوسف بن اسحاق كندی، در حدود سال 185 ق /796 م، در كوفه و در خانواده ای از اعیان عرب قبیله ی كِنْده، در جنوب شبه جزیره عربی زاده شد و به همین دلیل لقب افتخارآمیز «فیلسوف العرب» یافت. تألیفات او در فلسفه و منطق: 1- رساله و نامه او به علی بن جهم، در وحدانیت خدا و تناهی جرم عالم. 2- نامه و رساله او به احمدبن محمدخراسانی در توضیح تناهی جرم عالم. 3- رساله ای در عقل. 4- رساله ای در آنكه جوهرهایی یافت می شوند كه جسم نیستند. شیخ الرئیس ابوعلی سینا یکی دیگر از فیلسوفان مسلمان که به عنوان رییس مشائین بعد از اسلام معروف است و نقش محوری در مکتب مشاء را دارد نابغه دهر جناب شیخ الرئیس «بو علی سینا» است. ابن سينا متولد 370 (ه ق) فيلسوف، پزشك، رياضيدان و ستاره شناس ايراني است. نامش ابو علي حسين و نام پدرش عبدالله بود، و يكي از نياكانش سينا نام داشت، به همين سبب به ابن سينا يا ابوعلي سينا شهرت يافته است. وي در روستاي خرميثن نزديك بخارا به دنيا آمد. ابن سينا در زندان رساله ای عرفانی به نام «حَي بن يَقظان»، و كتابی در پزشكی به نام «قولنج»، و چند رساله ديگر نوشت. پس از رهايی از زندان، چندی گوشه گير و نيمه پنهان در خانه دوستانش زندگی كرد. سپس، پنهانی همراه شاگردش، ابوعبيد جوزجانی، و برادر خود به اصفهان رفت. در اصفهان با استقبال علاءالدوله كاكويه، فرمانروای اصفهان، رو به رو شد و چهارده سال در اين شهر در آرامش زندگی كرد. دراين سال ها كتاب های ناتمام خود را به پايان رساند و كتاب هاي تازه ای در زمينه فلسفه، رياضی و موسيقی نوشت. آثار ابن سینا در فلسفه، طبیعی، پزشکی: شفا، نجات، الاشارات والتنبیهات، ریاضیات، زاویه، ابطال احکام النجوم، الاجرام العلویة واسباب البرق والرعد، قانون، الادویة القلبیه، دفع المضار الکلیه عن الابدان الانسانیه. خواجه نصیرالدین طوسی محمد بن حسن جهرودی طوسی، مشهور به خواجه نصیر الدین طوسی، در تاریخ ۱۵ جمادی الاول سال ۵۹۸ هجری قمری در طوس ولادت یافته است. او به تحصیل دانش علاقه زیادی داشت و از دوران جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حكمت سرآمد شد و از دانشمندان معروف زمان خود گردید. طوسی یکی از سرشناس ترین و با نفوذترین چهره های تاریخ اسلامی است. قسمت اعظم ۱۵۰ رساله و نامه های طوسی به زبان عربی نوشته شده است. وسعت معلومات و نفوذ او با ابن سینا قابل قیاس است، جز آن كه ابن سینا پزشك بهتری بود و طوسی ریاضیدان برتری. از پنج كتابی كه در زمینه منطق نوشته شده است «اساس الاقتباس» از همه مهمتر است. در ریاضیات تحریرهایی بر آثار آوتولوكوس، آرستاخوس، اقلیدس، آپولونیوس، ارشمیدس، هوپسیكلس، تئودوسیوس منلائوس و بطلمیوس نوشت. از جمله مهمترین آثار اصیل وی در حساب هندسه و مثلثات «جوامع الحساب بالتخت و التراب»، «رساله الشافیه»، و اثر معروفش كتاب «شكل القطاع» است كه به نوشته های رگیومونتانوس اثر گذارده است. معروفترین آثار نجومی وی «زیج ایلخانی» كه در سال ۶۵۰ نوشته شده، هم چنین «تذكره فی علم الهیئه» است. ابن رشد اندلسی محمد بن احمد بن رشد اندلسی (زادهٔ ۱۱۲۶ در کوردوبا ، اسپانیا - درگذشتهٔ ۱۰ دسامبر ۱۱۹۸ در مراکش، مراکش) فیلسوف نامدار عربی اندلسی بود. در اکثر زبان‌های غربی او را با نام «اورئوس» می‌شناسند که به نوعی همان تلفظ «ابن رشد» است. او در خانواده ای که سال ها مهد علم و فقاهت بود، پرورش یافت. پدر و جد پدری وی، هر دو منصب قاضی القضاة اندلس را به عهده داشتند. ابن رشد در جوانی به اکثر علوم زمان خود دست یافت و در ریاضیات، طبیعیات، نجوم، منطق، فلسفه و طب مهارت یافت. تحصیلاتش در رشته‌های حقوق و پزشکی بود و مدت ها نیز در شهرهای «سویل» و «قرطبه» به کار قضاوت اشتغال داشت. فلسفهٔ او را در غرب «اوروئسیسم» می‌نامند که می‌تواند به «ابن رشد گرایی» ترجمه شود. تعدادی از آثار وی: شرح کتاب النفس ارسطو، تفسیر مابعدالطبیعه ارسطو، تلخیص کتاب العقل و المعقول ارسطو، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد فی الفقه، فصل المقال در علم کلام. ابوالحسن عامری أبو الحسن محمد بن یوسف عامری، فیلسوف و منطق دان و دانشمند معروف در سده چهارم هجری بود. ابوالحسن عامری از جمله مهمترین فیلسوفانی است که در فاصله زمانی میان فارابی و ابن سینا می‌زیسته است. وى در حدود سال 300 هجرى در نیشابور چشم بر جهان گشود و پس از سفرهاى متعدد به نقاط مختلف جهان اسلام در ماه شوال سال 381 هجرى در نیشابور (و بنا بر قولى در جایى بین نیشابور و بخارا و در حال بازگشت از بخارا به نیشابور) درگذشت. آثار وی: الاعلام بمناقب الاسلام، شروح علی کتب أرسطو، السعاده و الاسعاد فی السیره الانسانیه ابن مسکویه ابو علی احمد بن مسكويه، ملقب به خازن، يكی از بزرگان دانشمندان ايران است كه در حكمت، رياضيات، كلام، اخلاق، طب، لغت، ادب و تاريخ تبحر و اطلاع وسيعي داشته است. راجع به زمان تولد آمده است حوالی سال 325 هجری به دنیا آمده است از اوايل حيات او اطلاعيی دقيق در دست نيست، همين اندازه گفته‌اند كه: «ابن مسكويه زردشتيی بود، بعد اسلام آورد.» آثار وی: الفوز الاصغر، كه در فلسفه و متعلقات آن، و اصول ديانت ها و حقايق نفوس نوشته است. مختار الاشعار، جاويدان خرد يا الحكمة الخالدة. سهروردی شهاب‌الدین سهروردی در سال ۵۴۹ هجری قمری/۱۱۵۵ میلادی، در دهکده سهرورد از قیدار زنجان واقع در ایران زاده شد. وی تحصیلات مقدماتی را که شامل حکمت، منطق و اصول فقه بود در نزد مجد الدین جیلی، استاد فخر رازی در مراغه آموخت و در علوم حکمی و فلسفی سرآمد شد، و به قوّت ذکاوت، وحدت ذهن و نیک اندیشی بر بسیاری از علوم اطلاع یافت. و اما آثار وی: المشارع و المطارحات، در منطق، طبیعیات، الهیات، رسالة العشق، رسالةالطیر، شرح رساله «آواز پر جبرئیل». میرداماد میر برهان الدین محمد باقر استر آبادی، مشهور به «میرداماد» و متخلص به اشراق، فیلسوف، متکلم و فقیه برجسته دوره صفویه، و از ارکان مکتب فلسفی اصفهان است. میرداماد فرزند میر شمس الدین محمد استرآبادی مشهور به داماد و از سادات حسینی گرگان است. میرداماد در سال 1040 در بین راه مسیر کربلا و نجف در گذشت و در حرم امام علی علیه السلام دفن شد. و اما آثار او: رساله ای در ابطان زمان موهوم، سدرة المنتهی، رساله‌ای در تولی و تبری.
_________
(1) شرح حال و آرا ءفلسفی ملاصدرا، ص 5.
