قرآن و اذن شفاعت

کجای قرآن اذن شفاعت را مشخص کرده است؟ و آیا کسی غیر خدا اجابت کننده است؟ در پاسخ سؤال شما گفتنی است: حدود سی آیه در قرآن مربوط به شفاعت است که به چند دسته تقسیم می شوند: 1- آیاتی که شفاعت را نفی می کنند، مانند: «يَوْمٌ لَا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ»؛ روزی که معامله و دوستی و شفاعت در آن نیست.(1) 2- آیاتی که تنها به شفاعت خداوند صراحت دارند. مانند: «مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ»؛ برایتان غیر از او هیچ یاور و شفاعت کننده ای نیست.(2) 3- آیاتی که از شفاعت دیگران با اذن خداوند یاد می کنند. مانند: «مَن ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ»؛ چه کسی در نزد او [خداوند] شفاعت می کند مگر به اذنش.(3) 4- آیاتی که شرایط شفاعت شوندگان را بیان می کنند. مانند: الف) «وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى»؛ شفاعت نمی کنند مگر برای کسی که مورد رضایت خدا باشد.(4) ب) «مَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَلَا شَفِيعٍ»؛ برای ستمکاران، دوستدار و شفیعی نیست.(5) ج) «وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا»؛ فرشتگان برای کسانی که ایمان آورده اند دعا و استغفار می کنند.(6) از آیاتی که گذشت روشن می شود که شفاعت، بی قید و شرط نیست و اصل شفاعت، شفاعت کننده و شفاعت شونده همه به اجازه و اذن خداوند است. چنین شفاعتی ایستادن در برابر اراده خداوند نیست؛ زیرا خداوند، هم اراده کرده است مجرمان را کیفر دهد و هم خواسته که گروهی مشمول رحمت و عفو قرار گیرند. شفاعت بدین معنا نیست که رحم دیگران بیش از خداست؛ چون اولیاء خدا به لطف و رحمت او اجازه شفاعت می گیرند. پیداست که شفاعت، اراده خداوند را تغییر نمی دهد بلکه همانند توبه است. آری، گناه کاری که اولیاء خدا به او لطف کنند حالت دیگری غیر از توبه دارد. شفاعت از «شفع» گرفته شده و آن در اصل به معنی جفت گرفته شده است و در واقع مثل این است که شخص شفیع، با وسیله ناقص شفاعت شده، ضمیمه می شود و تشکیل یک زوج می دهد که با آن جلب منفعت یا دفع ضرر از خود می کند. بنابراین، در حقیقت، شفاعت یعنی واسطه شدن در رساندن نفع و یا دفع ضرر از کسی. شفاعت بر دو قسم است: شفاعت تکوینی و شفاعت تشریعی الف- شفاعت تکوینی عبارتست از وساطت علل وجودی در میان خداوند و موجودات دیگر. از این نظر تمام اسباب و علل وجودی، شفیع محسوب می شوند. ب- شفاعت تشریعی نیز خود بر دو قسم است: یکی شفاعت کنندگان در دنیا که سبب مغفرت، آمرزش و قرب الهی می شوند. از جمله مواردی که در زمره شفاعت کنندگانند عبارتند از: توبه(7)؛ قرآن(8)؛ ایمان(9)؛ عمل صالح، مساجد، مکان های متبرک، روزهای شریف، انبیاء، ملائکه و مؤمنان. دیگری شفاعت کنندگان در جهان آخرت و قیامت، یعنی ملائکه، انبیاء، اوصیاء و شهدا. از آیه 143 سوره بقره، این گونه استفاده می شود که منظور از شهدا، شاهدان اعمال هستند. نه کشته شدگان در راه خدا.(10) نتیجه: خداوند در کنار شفاعت تکوینی اسباب و واسطه هایی را نیز بعنوان وسایل ارتباط و قرب و شفیع تشریعی، در آیات قرآن معرفی نموده (که بیانش گذشت) و به مؤمنان سفارش فرموده به این وسایل، ابتغاء و توجه و تقرب یابند: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّـهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»(11). از این رو گفتن یا علی، یا زهرا، یا حسین و نظائر آن، خطاب قرار دادن و استمداد طلبی از این وسایل و وسایط فیض، عوامل قرب و شافعان دنیا و آخرت است که از طرف خدا به آنها اذن داده شده است. صدا زدن و طلب استمداد از آن ذوات مقدسه، بدین معنا نیست که شیعیان برای ایشان به اثربخشی مستقل و العیاذ بالله مقام و شأن و خدایی قائل باشند؛ بلکه در حقیقت، آن ها را واسطه هایی در وادی فیض و قرب و شفاعت می دانند که از طرف خدا مأذونند و صدا کردن و طلب از ایشان، در واقع همان صدا کردن و طلب کردن از خدای متعال با استفاده از وسایط و وسایل است. لذا این نوع ارتباط و صدا کردن و طلب کردن چون به اذن «الله» است عین توحید بوده و با آنچه وهابیت به پیروان مکتب قرآن و اهل بیت (علیهم السلام) با عنوان شرک، نسبت می دهد هیچ سنخیتی ندارد.

_______

(1) بقره/ 254.

(2) سجده/ 4.

(3) بقره/ 255.

(4) انبیاء/ 28.

(5) غافر/ 18.

(6) غافر/ 7.

(7) زمر/ 54.

(8) مائده/ 16.

(9) حدید/ 28.

(10) بنقل از حوزه نت، مجله فرهنگ کوثر، شماره 14، شفاعت از دیدگاه قرآن، با کمی تغییر و تصرف.

(11) مائده/ 35.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید