فایده دعا کردن بعد از شب قدر

پرسش:
اگر تقدیر ما در شب قدر مشخص شده دعا کردن بعد از شب قدر چه فایده‌ای دارد؟

پاسخ:
آیات و روایات فراوانی اشاره دارند كه دعا، صدقه و نیكوكاری‌های انسان، به دگرگونی و بهبود وضع زندگی وی می‌انجامد یعنی پی‌آمد كارهای خوب و بد انسان در تغییر سرنوشت او، یكی از قضا و قدرهای كلی و ثابت به شمار می‌آید در قرآن كریم آمده است: «وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ یسْتَغْفِرُونَ»(۱) یعنی استغفار به رفع عذاب می‌انجامد و یا «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ»(۲) اگر اهل قریه‌ای ایمان بیاورند و تقوا پیشه كنند بركات آسمان و زمین را بر ایشان نازل می‌كنیم.» بنابراین تغییر سرنوشت به دست خود انسان، از قضا و قدرهای الهی است و خداوند چنین خواسته است كه: «لَیسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعی».(۳)

اینجاست كه نقش دعا در زندگی بشری روشن می‌شود. زیرا دعا یكی از مظاهر قضا و قدر است كه هم در سرنوشت انسان مؤثر است و هم می‌تواند جلو قضا و قدر دیگری را بگیرد. دعا به معنی تغییر دادن خواست الهی نیست. بلكه به این معناست كه خواست خدا چنین تعلق گرفته است كه هركس این دعا را بكند و یا صدقه دهد و یا... فلان مورد ابتلا از او برداشته می‌شود. پس ورود عذاب مثلاً مشروط به عدم دعای بشری است و برداشته شدن عذاب و گرفتاری بوسیله دعا نیز خود یكی از مقدرات الهی است. در شب قدر برخی مقدرات انسان به صورت قطعی ثبت می‌گردد و برخی به صورت مشروط و دعا در تغییر بسیاری از این مقدرات مشروط تأثیر گذار است. علی بن عقبه می‌گوید از امام صادق شنیدم كه فرمود: «‌دعا، قضا را برمی‌گرداند، هرچند آن قضا محكم شده باشد، پس بسیار دعا كنید. زیرا دعا كلید هر رحمتی است».(۴)

- معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر در زمینۀ قضا و قدر الهی و نقش اختیار انسان در آنها:
۱. مصباح، محمدتقی، معارف قرآن،(ص) ۲۱۵۲۰۲، در راه حق.
۲. سبحانی، جعفر، سرنوشت از دیدگاه علم و فلسفه، تهران، غدیر.
۳. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج ۱، تهران: صدرا (بی‌تا) «انسان و سرنوشت».
۴. سعیدی مهر، علم پیشین الهی و اختیار.

پی نوشت‌ها:
۱. انفال(۸) آیۀ ۳۳.
۲. اعراف (۷) آیه ۹۶.
۳. نجم(۵۳) آیۀ ۳۹.
۴. قمی، شیخ عباس، سفینة البحار، دارالاسوه، چاپ دوم، ۱۴۱۶، ج ۳،(ص) ۴۸، باب الدعا بعده العین.