شناخت اسلام
پرسش:
چطور میشه اسلام رو شناخت؟
پاسخ:
انسان از سویی میل به جاودانگی و کمال دارد و از سوی دیگر، شناخت تجربی و عقلی انسان برای کسب سعادت ابدی از طریق اعمال اختیاری، کافی نیست؛ چراکه هر یک از آن‌ها، علی‌رغم کار آیی قابل‌قبول در حوزه‌های مختلف، ناقص است و به تکمیل نیازمند است.
ازآنجایی‌که خداوند، حکیم است و انسان را هدفمند آفریده، ابزار رسیدن به هدف نهایی انسان را در اختیارش قرار می‌دهد، و برای جبران این کاستی، انبیائی را برگزید تا از طریق وحی، تعالیم مورد نیاز انسان‌ها را در اختیارشان قرار دهند تا انسان‌ها از این طریق، هم دنیای خودشان را بهتر بشناسند و هم بهترین روش زندگی کردن را، تا به سعادت ابدی در آخرت دست یابند.
سلسله انبیای الهی یکی پس از دیگری به‌سوی مردم روانه شدند تا اینکه نوبت به آخرین پیامبر خدا حضرت محمد صلی‌الله علیه و آله رسید که کامل‌ترین دین یعنی اسلام را به مردم معرفی نمود.
در ادامه به توضیح بیشتر درباره دین اسلام می‌پردازیم.
نکته اول
مهم‌ترین منبع شناخت دین اسلام، قرآن است با این ویژگی که معجزه‌ای زنده و تحریف ناپذیر بوده و کلیات دین اسلام را با فصاحت و بلاغت در موضوعات مختلف بیان کرده است. در قرآن تصریح‌شده که تفسیر و تفصیل قرآن توسط رسول خدا صلی الله علیه و اله بیان خواهد شد: «ما قرآن را بر تو نازل نکردیم، مگر برای اینکه آنچه را در آن اختلاف دارند، برای آن‌ها روشن کنی؛ و (این قرآن) مایه هدایت و رحمت است برای قومی که ایمان می‌آورند».(۱) ازاین‌رو، خداوند مردم را به پیروی از گفتار و رفتار پیامبر صلی الله علیه و اله سوق داده است: «آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید (و اجرا کنید) و ازآنچه نهی کرده خودداری نمایید؛ و از (مخالفت) خدا بپرهیزید که خداوند کیفرش شدید است».(۲)
با توجه به امتداد تاریخی دین اسلام و جاودانگی آن، پیامبرصلی الله علیه و اله افزون بر قرآن، اهل‌بیت علیهم‌السلام را در کنار قرآن معرفی کرد و مردم را به پیروی از قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام سوق داد تا پس از ایشان مردم گمراه نشوند: «دو چیز گران‌بها که یکی بزرگ‌تر از دیگری است در میان شما می‌گذارم کتاب خدای بزرگ و اهل بیتم، پس بنگرید چگونه پس از من با این دو رفتار می‌کنید؛ همانا آن دو از همدیگر جدا نمی‌شود تا بر من در حوض کوثر وارد شوند».(۳) اینکه عترت با قرآن هم‌تراز دانسته شده است، گواه مناسبی است به عصمت و حجیت گفتار و رفتار اهل‌بیت علیهم‌السلام. منظور از اهل‌بیت، حضرت زهرا سلام الله علیها و حضرت علی علیه السلام و ۱۱ امام از نسل ایشان است.
افزون بر قرآن و سنت که شامل سیره پیامبرصلی الله علیه و اله و اهل‌بیت علیهم السلام است، «عقل» نیز از منابع اصیل در دین اسلام به‌حساب می‌آید. عقل دارای اعتبار و حجیت ذاتی است و چراغ راه و کلید ورود به دین است و در قرآن و سنت نیز به‌شدت مورد سفارش قرارگرفته است: «خدا بر مردم دو حجت دارد: حجتی آشکار و حجتی نهان؛ و امّا حجّت آشکار فرستاده شدگان و پیغمبران و امامان هستند و امّا حجت نهان عقل‌ها هستند».(۴)
نکته دوم
با استفاده از منابع اصیل دین اسلام، یعنی قرآن و سنت و عقل، تعالیم و جهان‌بینی اسلامی به دست می‌آید. از این منظر، جهان خلقت، مخلوق و محصول اراده خدا است و خالق آن، برای موجودات ازجمله انسان، هدفی را در نظر گرفته است. این هدف از بدو تولد آغازشده و با پایان یافتن عمر، به اتمام نمی‌رسد. بلکه از نگاه اسلام، دنیا به‌منزله مزرعه‌ای است که انسان باید به کاشت محصول بپردازد و در سرای آخرت، آن را برداشت کند. نه‌تنها با پایان یافتن عمر، همه‌چیزتمام نمی‌شود، بلکه انسان، پس از مرگ، وارد سرای برزخ شده و انتظار قیامتی را می‌کشد که همه اعمال، اندازه‌گیری شده و جزای عمل خوب و بد افراد، در قالب بهشت و جهنم، به ایشان می‌رسد. اعتقاد به معاد و قیامت، نگرش انسان به مسائل مختلف دنیوی را دگرگون و قانون‌مند ساخته و به انسان یادآوری می‌کند که هر عملی که در دنیا انجام داده، روزی جزایش را خواهد دید: « کسانی که کسب گناه کنند و آثار گناه، سراسر وجودشان را بپوشاند، آن‌ها اهل آتش‌اند؛ و جاودانه در آن خواهند بود؛ و آن‌ها که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، آنان اهل بهشت‌اند؛ و همیشه در آن خواهند ماند».(۵)
نکته سوم
اسلام در حیطه رفتاری و سبک زندگی نیز دارای قوانین جامعی است که می‌توان با رعایت آن‌ها زندگی توأم با آرامش و خوشبختی، در سایه رضایت پروردگار را به دست آورد؛ چراکه احکام و آموزه‌های دینی، تابع مصالح و مفاسد بوده و علاوه بر جنبه تکلیفی، اثرات وضعی در دنیا و آخرت برای انسان در پی خواهد داشت. همچنین دین اسلام، قوانین را بر پایه تعادل بنا نهاده و به شدت از افراط‌وتفریط دوری می‌کند.
برای نمونه اسلام، درعین‌حال که دنیا و ثروت و مالکیت خصوصی را به رسمیت شناخته است، از زراندوزی و کلاه‌برداری و ربا نیز نهی کرده است.
افزون بر اینکه ارضای شهوت از طریق مشروع (ازدواج) را به رسمیت شناخته و رهبانیت را کنار گذاشته، از افسارگسیختگی شهوت نیز نهی کرده و از چشم‌چرانی مردان و بدن نمایی زنان در جامعه و روابط جنسی نامشروع نهی کرده است.
افزون بر اینکه بازی و شادی را حلال دانسته اما از بازی‌ها و شادی‌هایی که با لهو و لعب و مستی همراه است، نهی کرده است؛ و بازی و شادی در چارچوب قوانین شرعی را تأیید می‌کند.
تمامی قوانین دین از قبیلِ نهی از رباخواری یا نهی از چشم‌چرانی و بدن نمایی یا نهی از شراب‌خواری و... به‌منظور تعادل در قوای مختلف انسانی است تا انسان و جامعه به بیراهه نرود.
در باب عباداتی مثل نماز و روزه نیز هدف خداوند حفظ ارتباط باخدا و یادآوری معنای اصیل زندگی در طول روز و سال است. اگر هرکسی روزانه در ساعاتی مشخص، اذکار و حالاتی را در نماز تکرار کند که فقط برای خدا است، در سایر ساعات روز، دچار روزمرگی و غفلت نمی‌شود و معنای زندگی را فراموش نمی‌سازد. اگر کسی هرسال، یک ماه در ساعاتی از روز تمرین کند که برای رضای خدا، حتی به بسیاری از حلال‌ها مثل خوردن و نوشیدن و... اقدام نکند و روزه بگیرد، او در آن ماه و سایر ایام سال، دارای نیروی معنوی کنترل‌کننده‌ای می‌شود که اسمش را می‌توان تقوا گذاشت؛ نیرویی که انسان را از ارتکاب بسیاری از گناهان مصونیت می‌بخشد.(۶)
نکته چهارم
در پایان، خالی از لطف نیست به منابعی برای مطالعه بیشتر اشاره‌کنیم تا در صورت تمایل، مطالعات خود در زمینه شناخت اسلام را عمق ببخشید.
۱- علامه سید محمدحسین طباطبایی، آموزش عقاید و دستورهای دینی، انتشارات بنیاد جانبازان تهران.
این کتاب بابیانی ساده معارف اسلامی را توضیح داده است.
۲- شهید مطهری، مجموعه مقدمه‌ای برجهان بینی اسلامی، انتشارات صدرا تهران.
این کتاب مباحث را در سطح وسیع‌تر از کتاب قبل طرح نموده است.
۳- مصباح یزدی، آموزش عقاید، سازمان تبلیغات اسلامی.
این کتاب به اعتقادات شیعه و پاسخ به برخی از شبهات می‌پردازد.
ضمناً می‌توانید به سایت مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی مراجعه بفرمایید و پرسش و پاسخ‌های متنوع را دریافت و مطالعه بفرمایید: www.my.pasokhgoo.ir
کلمات کلیدی
شناخت اسلام، آموزه‌های اسلامی، جهان‌بینی اسلامی، قوانین اسلامی.
پی‌نوشت‌ها:
۱. سوره نحل، آیه ۶۴: و ما أَنْزَلْنا عَلَیکَ الْکِتابَ إِلاَّ لِتُبَینَ لَهُمُ الَّذِی اخْتَلَفُوا فیهِ وَ هُدی وَ رَحْمَهً لِقَوْمٍ یؤْمِنُونَ.
۲. سوره حشر، آیه ۷: و ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقابِ.
۳. حاکم نیشابوری، محمد، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ ق، ج۳، ص۱۰۹.
۴. «انَّ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حُجَّتَینِ حُجَّهً ظَاهِرَهً وَ حُجَّهً بَاطِنَهً فَأَمَّا الظَّاهِرَهُ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِیاءُ وَ الْأَئِمَّهُ وَ أَمَّا الْبَاطِنَهُ فَالْعُقُولُ»؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، انتشارات مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ ق، ج۸۷، ص۳۰۰.
۵. سوره بقره، آیات ۸۱-۸۲: مَنْ کَسَبَ سَیئَهً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطیئَتُهُ فَأُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَنَّهِ هُمْ فیها خالِدُونَ.
۶. سوره بقره، آیه ۱۸۳: یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ.
