شب اول قبر، روح یا جسم

الف- نماز شب اول قبر، برای جسم است یا روح؟
ب- اگر جسم بر اثر علتی از دست رفته، چگونه مراتب تجزیه و تکامل برزخ را طی می کند!؟ رجعت افرادی که دعای عهد خوانده اند چگونه است؟

در پاسخ به دو سؤال شما گفتنی است:

الف- نماز وحشت یا نماز «لیلة الدفن»، نمازى است که در شب اول دفن مؤمنی که از دنیا رفته است براى او خوانده مى شود. به این خاطر نماز وحشت نامیده شده که فردى که از دنیا رفته هنوز با عالم قبر آشنایى و انسى ندارد و در خود احساس ترس و وحشت دارد و این نماز به فضل الهى وحشت را از او دور مى کند. در روایت آمده که این نماز باعث راحتى میت وگشادگى قبر او تا روز قیامت و زیاد شدن حسنات و ثواب هاى انجام دهنده این نماز و بالارفتن درجه او مى شود.(1)

پس در واقع نماز رفع وحشت است نه نماز وحشت. از اینرو فایده و ثواب نماز مذکور هم متوجه روح مؤمن است که پس از انتقال از دنیا هنوز با وادی برزخ (عالم قبر) انسی ندارد و هم متوجه جسم مؤمن که بر اساس روایات وارده دچار سختی و مشکلات عالم قبر (فشار و عذاب و سختیهای قبر) می شود.

ب- فرایند تجزیه جسم پس از مرگ در هر شرایطی که باشد مسیر خودش را طی خواهد کرد، خواه اینکه در اثر غرق شدن در دریا باشد، یا قتل و تصادف و... اما پر واضح است که سیر تکاملی جسم پس از مرگ منقطع می شود. و اما روح حتی پس از مرگ نیز فرایند تکاملی خود را در عالم برزخ بر اساس باقیات الصالحاتی که در دنیا ذخیره کرده، یا اقتضائات و شرایطی که در دنیا داشته (مثلاً جزو مستضعفین فی الارض بوده) و یا بنا به تداوم فضل و لطف و عنایت الهی ادامه خواهد داد.

لازم بذکر است: در بحث معاد مکرراً گفته شد که بر اساس آیات قرآن(2) و روایات، روح انسان به همین جسم عنصری باز خواهد گشت.(3) فلذا معاد، جسمانی و روحانی است. در مسأله رجعت که جلوه کوچکی از معاد و روز قیامت است نیز به همین کیفیت خواهد بود، چنانکه در حکایات قرآنی نظیر حکایت شگفت انگیز عزیر نبی(4)، اصحاب کهف و داستان پرندگان و حضرت ابراهیم(علیه السلام)(5) بیان شده است.

پی نوشتها:
1. حاشیه مفاتیح، نماز براى اموات، ص 354.
2. یس/ 79؛ قیامت/ 3- 4؛ عادیات/ 9؛ یس/ 51.
3. بوعلی سینا، الهیات شفاء، حسن زاده آملی، حسن، مقاله 9، ص 460، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، 1376.
4. بقره/ 259.
5. بقره/ 260.

http://www.askquran.ir/showthread.php?t=60002&p=898438&viewfull=1#post898438