سقف نداشتن مسجدالحرام

چرا با وجود اینکه مسجد الحرام سقف ندارد، دیگر مساجد مسقف هستند؟

آن چیزی که از روایات و اخبار برمی آید، استحباب سقف نداشتن مسجد است، همانطور که مرحوم «کلینی» تقاضای اصحاب رسول خدا(صلی الله علیه و آله) را برای مسقف کردن مسجد النبی(صلی الله علیه و آله) چنین نقل می کند: «گرماى تابستان شديد شد و اصحاب خطاب به رسول خدا(صلی الله علیه و آله) عرض کردند؛ اى كاش مى ‏فرموديد تا برای مسجد سايه بانی بنا كنند. ایشان موافقت کرده و فرمودند تا از تيرهاى درخت خرما ستون زده و سقفى برافراشتند و آن را با شاخه درخت خرما و بوته‏ هاى گياه پوشاندند. باران شديد باريدن گرفت و آب از خلال شاخه‏ ها سرازير شد، اصحاب خطاب به رسول خدا(صلی الله علیه و آله) عرض کردند؛ اى كاش مى ‏فرموديد تا سقف‏ مسجد را با گل بپوشانند. پیامبر به اصحاب فرمود: خیر! فقط سايبانی همانند سايبان موسى بن عمران(علیه السلام) برای مسجد کافی است. و تا رسول خدا زنده بود، ساختمان مسجد به همان صورت باقى بود».(1) اما این مطلب با توجه به شرایط مکانی متغیر است؛ بر این اساس در شهرهایی که سرمای شدید باعث آزار نمازگزاران شود، سقف داشتن ضروری خواهد بود. بر همین اساس فقها و علما نهایتا از این دست روایات، استحباب سقف نداشتن را برداشت کرده اند نه نهی الزامی که باعث حرمت سقف داشتن مسجد باشد. «شهید ثانی» نیز در این رابطه می نویسد: «باز بودن بخشی از سقف مسجد کافی است؛ زیرا در بیشتر مناطق برای دفع گرما و سرما به سقف نیاز است».(2) این فتوا در آثار دیگر فقها نیز وجود دارد.(3) حتی از امام صادق(علیه السلام) نیز در مورد سقف مساجد سوال شد و با توجه به حظور ایشان در مدینه، حضرت فرمود: «سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَسَاجِدِ الْمُظَلَّلَةِ أَتُكْرَهُ الصَّلَاةُ فِيهَا فَقَالَ نَعَمْ وَ لَكِنْ لَا يَضُرُّكُمُ الْيَوْمَ؛ از امام صادق در مورد نماز خواندن در مساجد مسقف سوال شد که آیا نماز در آن مساجد کراهت دارد؟ ایشان فرمود: بله و لکن امروز اشکالی ندارد».(4) هر چند در برخی روایات نیز وارد شده در زمان ظهور حضرت حجت(عجل الله تعالی فرجه) سقف مساجد برداشته خواهد شد. امام باقر(علیه السلام) در این زمینه می فرماید: «نخستين كارى كه قائم ما بدان خواهد پرداخت، سقف مساجد است كه آنها را خراب مي كند و دستور مي دهد بصورت دار بستى بسازند؛ همانند داربست برگ پوش حضرت موسى(علیه السلام)».(5) بدین ترتیب می توان گفت؛ سقف مساجد مادامي كه بعنوان سايبان ساده و براى حفاظت مسلمانان از گزند باشد مانعى ندارد و اگر براى زينت و جبروت ظاهرى و میل به تجملات باشد نامطلوب است. بنابراین در حالت کلی روباز بودن مسجد مستحب است و این امر زمانی که موجب عسر و حرج شود، مانند مناطقی که سرما یا گرمای شدید دارند، منتفی خواهد بود. حتی در مناطقی که چنین عسر و حرجی وجود ندارد، مخالفت با استحباب مشکلی ندارد؛ زیرا منظور از کراهت در امور عبادی، کمتر بودن ثواب است، نه اینکه نماز خواندن در مساجد مسقف مکروه باشد، بلکه ثواب آن کمتر از مساجدی است که سقف ندارند.

پی نوشت ها:

1. كلينى، محمد بن اسحاق،(1407)، الكافي، غفاري، علي اكبر، چهارم، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ج3، ص296.

2. شهید ثانی، زین الدین، (1410)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تصحیح سید محمد کلانتر، اول، قم، داوری، ج1، ص540.

3. طوسی، محمد بن حسن، (1387)، المبسوط فی فقه الامامیة، تصحیح محمد تقی کشفی، سوم، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، ج1، ص160؛ ریاض المسائل، ج1، ص244.

4. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، (1409)، وسائل الشیعه، اول، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام، ج5، ص207.

5. ابن بابویه، محمد بن علی، (1413)، من لایحضره الفقیه، تصحیح علی اکبر غفاری، دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ج1، ص236.

http://http://www.askquran.ir/showthread.php?t=60118&p=887525&viewfull=1#post88