روضة الکافی

آیا روضة الکافی بخشی از کتاب کافی است؟ اگر نیست، چقدر این کتاب مورد اعتماد بوده و نویسنده آن کیست؟
کتاب الکافی یکی از مهم‌ترین و معتبرترین کتب حدیثی شیعه اثر ثقة الاسلام کلینی درگذشتهٔ ۳۲۹ است. وی در مدت ۲۰ سال این کتاب را گرد آوری کرده‌ است. موضوع این کتاب حدیث است که در سه بخش می‌ باشد: ـ اصول، شامل روایات اعتقادی ـ فروع، حاوی روایات فقهی ـ روضه، شامل احادیث متفرقه سومین بخش از الکافی که به روضه کافی شهرت دارد، روایات مربوط به موضوعات مختلف و متنوع، بدون هیچ ترتیب و نظم خاصی گردآوری شده‌ است. چند نمونه از این موضوعات به شرح زیر است: ـ تأویل و تفسیر برخی آیات قرآن ـ توصیه‌ ها و اندرزهای ائمه ـ رؤیا و انواع آن‏ ـ دردها و درمان‌ ها ـ کیفیت آفرینش جهان هستی و برخی از پدیده‌ های آن‏ ـ تاریخ بعضی از پیامبران بزرگ ـ فضیلت شیعه و وظایف آن‏ ـ برخی مسائل تاریخ صدر اسلام و زمان خلافت علی (علیه السلام) ـ مهدی و صفات او و نیز اصحاب و ویژگی‌ های زمان حضور او ـ تاریخ زندگی برخی اصحاب و اشخاص، نظیر ابوذر، ثمامة بن أثال، زید بن علی، سلمان، جعفر بن ابی طالب. علّت تسميه اين کتاب به «روضه» و تفکيک آن از دو قسم ديگرِ الکافى، اين است که در آن احاديثى گنجانده شده که در قالب ابواب و عناوين کتب پيشين خود، گنجانده نمى‌ شدند. از اين رو، به ‏صورت جداگانه در يک کتاب مستقل گرد هم آمده‌ اند. علماي شيعه امامی بيشترين ستايش ممكن را از كتاب کافی و نحوه تنظيم روايات آن و تلاشي كه كلينی در تأليف آن متحمل شده است و در مقايسه با ساير كتاب هاي حديثی داشته اند. در ميان گرايش كلامی - اصولی شيعی، شيخ مفيد (درگذشته 413 ق) معتقد بود كه اين كتاب از گرانقدرترين كتاب های شيعه و مفيدترين آن هاست: «من أجلّ كتب الشيعة وأكثرُها فائدة».(1) شهيد أول محمد بن مكی العاملی (درگذشته 786ق) نيز بر اين باور است كه در اماميه كتابی در حديث، هم پايه الكافی نوشته نشده است.(2) محقق شيخ علی الكركی (درگذشته 940ق) كتاب الكافی را كتابی بی مانند و «الجامع الكبير لاحاديث أئمة الهدى» خوانده و می نويسد كه اين كتاب شامل مجموعه ای از احاديث است كه در كتاب های ديگر ديده نمی شود.(3) شيخ إبراهيم القطيفی (درگذشته 950ق)، فقيه نامدار و معارض محقق كركی نيز با اشاره به نام كتاب الكافی، اين كتاب را همانند اسمش كافی و وافی به مقصود دانسته است.(4) شهيد ثانی هم جمع، ترتيب، تنظيم و اسانيد كتاب الكافی را ستوده است.(5) با وجود اعتبار فوق العاده ای كه علمای اماميه به كتاب الكافی داده اند، اما بی ترديد اين كتاب هيچگاه از ديدگاه آنان و به ويژه فقها و علمای اصولی، جايگاهی را كه صحاح شش گانه اهل سنت و مهمتر از همه دو صحيح محمد بن اسماعيل بخاری و مسلم بن الحجاج نيشابوری در ميان اهل سنت پيدا كردند و در اين ارتباط كتاب بخاری را پس از كتاب قرآن، برترين و صحيحترين كتاب دانستند، پيدا نكرد. از دیگر سو باید دانست که در مورد ميزان صحت احاديث الكافی ميان علمای اماميه و به ويژه ميان فقيهان و محدثان اختلاف نظر وجود دارد. علمای اصولی و فقيهان گرچه اعتبار زيادی برای اين كتاب قائل بوده و آن را منبع مهم و مطمئنی براي اخبار و احاديث امامان می دانستند و بويژه در بخش احاديث فقهی تكيه اصلی خود را بر اين كتاب می گذاشته اند، ولی در عين حال احاديث اين كتاب را مورد نقادی فقهی، اصولی و رجالی قرار می دادند. آنان همواره بر اين امر تأكيد داشته اند كه احاديث كتاب هاي اربعه حديثي و از جمله كتاب الكافي نيز مي بايست مورد دقت هاي رجالي و ارزيابي كارشناسانه فقهي قرار بگيرند و نمی توان از "قطعي الصدور" بودن آن ها سخن گفت.(6) در همين ارتباط آنان به ضعيف بودن و يا دست كم غير صحيح بودن شماری از احاديث كتاب الكافی حكم كرده اند و بدين وسيله نظريه حجيت تمامی احاديث كتاب الكافی را كه به ويژه از سوی اخباريان طرح می شده است، رد كرده اند.(7)

ـــــــــــــــــــــــــ

(1) مفيد، تصحيح الاعتقاد، ص 55 .

(2) ر.ک: مجلسی، بحار، ج 107، ص 190.

(3) ر.ک: محقق کرکی، "طریق استنباط الاحکام الشرعیه"، در رسائل، ج 3، ص 47؛ مجلسی، ج 108، ص 47، 62، 75 – 76، 96، ج 110، 18 .

(4) مجلسی، ج 108، ص 114.

(5) مجلسی، ج 108، ص 141، ج 109، ص 7، 91، 104.

(6) ر.ک: بهبهانی، الفوائد الحائرية، چاپ شده ضمن رجال الخاقانی، ص 210 – 218 .

(7) ر.ک: سيد محمد مجاهد، مفاتيح الأصول، ص 334؛ خویی، معجم رجال الحديث، ج 1، ص 92.

http://http://www.askquran.ir/showthread.php?t=34518&p=588401&viewfull=1#post588401