خداوند، شرک و بخشش

خدا در قرآن فرموده هرگز شرک را نمی بخشد اما گناهان پایین تر از آن را برای هر کسی که بخواهد می بخشد. در حالی که از بعضی می گویند هر گناه و نافرمانی به نوعی شرک به خداست چرا که مثلا کسی که از هوای نفسش پیروی می کند هوای نفس را خدا و معبود خویش قرار داده است. بنابراین آیا خداوند هیچ گناهی را در قیامت نمی آمرزد؟

شرک بر دو قسم است: اول: شک نظری که شرک در اعتقاد است، یعنی انسان در اعتقادش شریکی برای خداوند قائل باشد. دوم: شرک عملی که پرستش غیر خداوند است، که خود این پرستش گاهی شرک جلی است یعنی مانند پرستش بت ها یا ماه و ستارگان و مانند آن، و گاهی شرک خفی است مانند ریا. (1) اما همانطور که در کتب اخلاقی آمده است هر نوع گناهی در حقیقت شرک خفی محسوب میشود، چرا که انسان با گناه دارد خدا را نافرمانی کرده و غیر خداوند را اطاعت میکند، و چنین رفتاری مانند این است که او غیر خداوند را خدای خویش گرفته است، حتی اگر هوای نفس باشد، همانطور که قرآن کریم می فرماید: «أَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواه‏»؛ آيا ديدى كسى را كه هواى نفسش را معبود خود برگزيده است؟ (2) پس در این شکی نیست که هرگونه نافرمانی خداوند، در حقیقت شرک بوده و به این معناست که کسی را در لزوم اطاعت شریک خداوند قرار داده ایم؛ اما منظور قرآن کریم در آیه شریفه: «إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ»(3) این نوع شرک نیست. دلیل آن هم دو چیز است: اول: دقت در خود آیه دلیل اول این است که اگر منظور آیه شرک در تمام مراتبش باشد، طبیعتا تمام گناهان در این نگاه شرک خواهند بود، و منظور آیه این میشود که هیچ گناهی بخشیده نخواهد شد! در این صورت آیه لغو بوده و اصلا «الا» دیگر معنا نمیداشت؛ چون مادون ذلک هم بالاخره شرک است، استثناء معنا ندارد! بنابراین آیه باید می فرمود خداوند هیچ گناهی را نمیبخشد. علاوه بر اینکه اگر ما «شرک» را به معنای عام آن بگیریم این آیه تهدید خواهد بود که خداوند هیچ گناهی را نمیبخشد، در حالی که آیه شریفه در حقیقت از گستردگی رحمت الهی سخن می گوید به همین خاطر امیرالمومنین(ع) می فرمایند: «ما في القرآن آية أحب الى من قوله عز و جل: إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ» هیچ آیه ای در قرآن در نگاه من محبوب تر از این آیه شریفه نیست که خداوند فرمود: به درستی که خداوند شرک را نمی بخشد اما پایین تر از آن را برای هر کسی بخواهد می بخشد.(4) دلیل دوم: تصریح روایات برخی روایات نشان میدهد که گناهان کبیره هم داخل این استثناء هستند، یعنی آنها هم جزء «مادون شرک» بوده و بخشیده می شوند: «هشام عن أبي عبد الله ع قال: قلت له دخلت الكبائر في الاستثناء قال نعم‏»؛ هشام می گوید از امام صادق(علیه السلام) پرسیدم: آیا گناهان کبیره هم داخل در این استثناء هستند(پایین تر از شرک بوده و بخشیده میشوند؟) امام(علیه السلام) فرمود: آری.(5) روایات مشابه دیگری نیز در این رابطه در منابع آمده است.(6)

پی نوشت ها:

1. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، تهران، ج2، ص124.

2. فرقان: 43/25.

3. نساء: 4/ 48 و 116.

4. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، التوحید، نشر جامعه مدرسین، چاپ اول، 1398ق، ص409.

5. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، نشر دارالکتاب، قم، چاپ سوم، 1404ق، ج1، ص140.

6. ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1407ق، ج2، ص284؛ عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، المطبعة العلمیه، تهران، چاپ اول، 1380ق، ج1، ص246

http://http://www.askquran.ir/showthread.php?t=60354&p=889770&viewfull=1#post88