حلول خداوند در موجودات

آیا خدا در چیزى حلول مى کند؟
از آن جا كه خداوند واجب الوجود بالذات و وجود صرف و كمال محض است، ‌فاقد هیچ گونه صفت كمالی نیست، بر این اساس صفات سلبیه در خداوند به معنی سلب كمال نخواهد بود. بلكه صفات سلبی خداوند، سلب نقص و فقدان می‎باشند. و با توجه به این كه نقص و فقدان معنی سلبی دارد، سلب نقص و فقدان، به سلبِ سلب باز می‎گردد، كه نتیجه آن اثبات است، یعنی در حقیقت صفات سلبی خداوند، بیانگر اثبات كمالات وجودی‎اند. از طرفی، همه نقص‎ها و فقدان‎ها ریشه‎ در امكان و نیازمندی دارند، بدین جهت می‎توان گفت: بازگشت صفات سلبی به یك سلب است و آن سلب امكان و نیازمندی است(1( یکی از این صفات سلبی ،حلول خداوند در برخی از موجودات است که دلایل عقلی این عقیده را رد می کنند: خداوند داراى محلّ و موضوع نيست زيرا كه اگر در محلّى حلول‏ كند لازم مى‏آيد كه ذات حق به آن محل نيازمند باشد و احتياج از صفات ممكن الوجود است . توضیح آنکه :براى حلول سه معنى متصور است كه هيچ‏كدام صحيح نيست: (1)-حلول به معناى عارض شدن باشد يعنى حلول عرضى در جسمى مانند حرارت و برودت كه حلول بر آتش و آب مى‏ كنند و مانند حلول سفیدی در جسم و ... اشكال اين معنا آنست كه: عرض بدون معروض و حالّ بدون محل نمی شود بلكه هميشه نيازمند به محل و معروض است و وجودش يك وجود تبعى است كه هرگز قائم به ذات خويش نيست و اگر خداوند حالّ در محلى باشد به اين معنا لازم مى ‏آيد كه نيازمند به آن محل باشد و احتياج مستلزم امكان است و امكان قسيم واجب است و این با واجب الوجود بودن خداوند تنافی دارد. (2)-حلول به معناى واقع شدن و حلول كردن جسمى در جسم ديگرى باشد مانند حلول زيد در منزل و آب در كوزه. اين معنا نيز باطل است چون مستلزم نياز به مكان و جسم ديگر است و حاجتمندى از خصائص ممكنات است و ممكن قسيم واجب الوجود است. (3)- حلول به معناى قيام موجودى به موجود ديگر در اصل وجود باشد همانند قيام اثر به مؤثر و ... اين معنا هم كه بطريق اولى براى ذات حق محال است چون مستلزم آنست كه ذات حق معلول شيئى ديگر باشد و حال آنكه واجب الوجود مؤثر است و نه متأثر علت است و نه معلول (2)

ــــــــــــــــــــــــــــــ

[1]عقائد استدلالی ،ج1، ص157 ،نویسنده،علی ربانی گلپایگانی ، نشر هاجر ، سال چاپ،1388 ، نوبت چاپ ،اول.

[2] شرح كشف المراد، ص، 157، با تصرف ، نويسنده، على محمدى‏ ، ناشر، دار الفكر ، مكان چاپ، قم‏ ، سال چاپ، 1378 ش‏ ، نوبت چاپ، چهارم‏

لینک بحث اصلی :http://http://www.askquran.ir/thread33898.html#post576926